Οι σουπερνόβα είναι οι μεγαλύτερες εκρήξεις που έχουν παρατηρήσει ποτέ οι άνθρωποι. Μπορούν να εμφανιστούν όταν τα τεράστια αστέρια τελειώνουν από καύσιμα και πεθαίνουν, λάμπουν εξαιρετικά φωτεινά και μερικές φορές αφήνουν πίσω τους μια μυστηριώδη μαύρη τρύπα.
Σήμερα, επιστήμονες οπλισμένοι με εξελιγμένα τηλεσκόπια γίνονται μάρτυρες πολλών σουπερνόβα κάθε χρόνο, αλλά όλες ήταν μακρινές εκρήξεις σε γαλαξίες εκτός του δικού μας. Για να μελετήσουν σουπερνόβα που έχουν λάβει χώρα πιο κοντά στο σπίτι, οι αστρονόμοι μπορούν επίσης να στραφούν σε μια απροσδόκητη πηγή – ιστορικά έγγραφα.
“Η τελευταία έκρηξη στον γαλαξία μας που παρατηρήθηκε καλύτερα ήταν πριν από την εφεύρεση του τηλεσκοπίου. Μια άλλη παρατήρηση ήταν το 1604.” Ralph Neuhäuserλέει ένας ερευνητής στο Αστροφυσικό Ινστιτούτο στο Πανεπιστήμιο της Ιένας στη Γερμανία Λαϊκή Επιστήμη. «Υπάρχουν μερικά ακόμη, όπως έως και 10 ιστορικές σουπερνόβα που έχουν παρατηρηθεί από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο με γυμνό μάτι πριν από την εφεύρεση του τηλεσκοπίου».
Ενώ οι παρατηρητές που κατέγραψαν αυτές τις ιστορικές σουπερνόβα πιθανότατα δεν είχαν ιδέα τι έβλεπαν, οι μαρτυρίες τους μπορούν ακόμα να αποκαλύψουν ενδεικτικές λεπτομέρειες για αυτά τα αστρονομικά γεγονότα – όπως το σημείο στον ουρανό που έλαβαν χώρα. Αυτού του είδους τα δεδομένα μπορούν να βοηθήσουν τους αστρονόμους να εντοπίσουν τα υπολείμματά τους ή τα υπολείμματα σουπερνόβα.
Λοιπόν, πώς εμείς ξέρετε ότι αυτές οι ιστορικές πηγές μιλούν για ένα σουπερνόβα και όχι για κάποια άλλα αστρονομικά γεγονότα, όπως η βολή ενός αστεριού ή μια βροχή μετεωριτών; Τα ενδεικτικά γραπτά σημάδια ενός σουπερνόβα συνήθως περιλαμβάνουν τον συγγραφέα να αναφέρει ένα νέο και ασυνήθιστο φωτεινό αστέρι στον ουρανό, μερικές φορές μαζί με τη φωτεινότητα, το χρώμα, τη θέση του στον ουρανό ή/και πόσο καιρό διήρκεσε.
Σε ένα μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Αστρονομικές σημειώσεις (ή Astronomische Nachrichten)Ο Neuhäuser και οι συνεργάτες του ερευνούν ιστορικούς σουπερνόβα που αναφέρονται σε δύο μεσαιωνικά αραβικά κείμενα από το Κάιρο της Αιγύπτου. Το ένα είναι ένα ποίημα του Ibn Sanā’ al-Mulk που επαινεί Σαλαντίν (διάσημος μουσουλμάνος σουλτάνος της Αιγύπτου και άλλων περιοχών) που γράφτηκε μεταξύ 1181 και 1182. Η άλλη πηγή είναι ένα χρονικό από Αιγύπτιο λόγιο Aḥmad ibn ‘Alī al-Maqrīzīπου έζησε μεταξύ 1364 και 1442 π.Χ. Ιστορικά αρχεία τόσο από την Κίνα όσο και από την Ιαπωνία περιγράφουν επίσης έναν σουπερνόβα το 1181, αλλά οι λεπτομέρειες σχετικά με τη θέση του στον ουρανό είναι ανακριβείς, πράγμα που σημαίνει ότι οι αστρονόμοι σήμερα δεν είναι σίγουροι ποιος από τους πολλούς υποψηφίους υπολειμμάτων σουπερνόβα προέκυψε από το ιστορικό γεγονός.
Για να συγκεντρώσει περισσότερα, ο Jens Georg Fischer, συν-συγγραφέας της μελέτης και μεταπτυχιακός φοιτητής Αραβικών και Ισλαμικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Münster, ζήτησε από τον Neuhäuser να ρίξει μια ματιά στο ποίημα για τον Saladin. Ο Neuhäuser επιβεβαίωσε ότι το κείμενο, «είναι πραγματικά μια παρατήρηση του συγκεκριμένου σουπερνόβα, και πράγματι, υπάρχουν νέες λεπτομέρειες για τη θέση στον ουρανό, και πιθανώς επίσης για τη διάρκεια και τη φωτεινότητα του σουπερνόβα». Σύμφωνα με το ποίημα, το «νέο αστέρι» εμφανίστηκε στο χρωματισμένο με χέννα χέρι, έναν αραβικό αστερισμό γνωστό και ως Κασσιόπη.
Μέρος της δυσκολίας στην ανακατασκευή του γεγονότος του 1181 είναι ότι αντί για σουπερνόβα, μπορεί να ήταν ένα διαφορετικό είδος κοσμικής έκρηξης. Το μυστήριο θα λυνόταν αν οι αστρονόμοι μπορούσαν να εντοπίσουν τα αιωνόβια ίχνη του γεγονότος. Ενώ το ποίημα του Saladin δεν καθορίζει οριστικά την κατάσταση, παρέχει έναν χρήσιμο πρόσθετο περιορισμό.
Το σουπερνόβα που αναφέρει ο Al-Maqrīzī, από την άλλη πλευρά, είναι μια εντελώς διαφορετική κατάσταση. Το κείμενο περιγράφει έναν ιστορικό σουπερνόβα που έλαβε χώρα το 1006 π.Χ. Δεδομένου ότι αυτό το ουράνιο γεγονός και τα υπολείμματά του είναι ήδη γνωστά, η περιγραφή παρέχει πολύ λίγες νέες αστρονομικές πληροφορίες.
«Αυτό ήταν το λαμπρότερο των τελευταίων 2.000 ετών», εξηγεί ο Neuhäuser, συγκρίσιμο με το φεγγάρι. “Πολύ, πολύ φωτεινό και επομένως, επίσης σχετικά κοντά.” Πραγματοποιήθηκε μέσα στον γαλαξία μας, και σε απόσταση μόλις 6.000 ετών φωτός, είναι το πλησιέστερο γνωστό ιστορικό σουπερνόβα.
Αυτό δείχνει πόσο σημαντικές μπορεί να είναι οι αρχαίες πηγές, φτάνοντας πολύ πέρα από τα όρια της ιστορίας.
Οδηγός δώρων διακοπών 2025
VIA: popsci.com
