Η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να προχωρήσει σε έναν από τους πιο τολμηρούς μετασχηματισμούς στον ψηφιακό της χώρο εδώ και χρόνια. Το Ευρωκοινοβούλιο ψήφισε μια νέα απόφαση που, αν και μη δεσμευτική, προσδιορίζει με ξεκάθαρο τρόπο τη στήριξή του στην ενίσχυση της προστασίας των ανηλίκων στο διαδίκτυο. Οι ευρωβουλευτές καλούν για τη δημιουργία αυστηρών και ενιαίων κανόνων σε επίπεδο Ευρώπης, προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια των νεότερων χρηστών.
Με 483 ψήφους υπέρ, οι ευρωβουλευτές προτείνουν την καθιέρωση ενός ελάχιστου ορίου ηλικίας 16 ετών για την αυτόνομη πρόσβαση σε κοινωνικά δίκτυα, πλατφόρμες βίντεο και ψηφιακούς AI συντρόφους. Για παιδιά ηλικίας 13 έως 16 ετών, η πρόσβαση θα επιτρέπεται αποκλειστικά με γονική συγκατάθεση. Αιτία αυτής της αυστηρότητας είναι οι πληροφορίες που δείχνουν ότι οι πλατφόρμες δεν καταβάλλουν επαρκείς προσπάθειες για την προστασία των πιο ευάλωτων χρηστών τους: των ανηλίκων.
Η ουσία της απόφασης καταγράφει μια έντονη κριτική στις λεγόμενες «πρακτικές χειραγώγησης σχεδιασμού», που εκμεταλλεύονται ψυχολογικά κενά των χρηστών, οδηγώντας τους σε υπερκατανάλωση περιεχομένου. Το Ευρωκοινοβούλιο καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να απαγορεύσει λειτουργίες όπως το endless scrolling, η αυτόματη αναπαραγωγή βίντεο και τα ενοχλητικά push notifications, που ενθαρρύνουν εθιστικές συμπεριφορές. Στο στόχαστρο μπαίνουν και οι αλγόριθμοι που προτείνουν περιεχόμενο με βάση τη συμμετοχή, ειδικά για ανήλικους χρήστες, οι οποίοι συχνά οδηγούνται σε ατέρμονες ροές περιεχομένου χωρίς δυνατότητα ελέγχου.
Η πρόταση επεκτείνεται και στο πεδίο του gaming, θέτοντας ξανά το θέμα των loot boxes, μηχανισμών που φέρουν χαρακτηριστικά τζόγου και έχουν επικριθεί σε πολλές χώρες. Το Ευρωκοινοβούλιο ζητά από την Κομισιόν να εξετάσει σοβαρά την απαγόρευσή τους, όπως και άλλων παρόμοιων πρακτικών. Επίσης, ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στο φαινόμενο του «kidfluencing», που αφορά την εκμετάλλευση ανήλικων influencers με οικονομικές προσφορές, μια πρακτική που μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την ψυχολογία των παιδιών.
Επιπλέον, χρειάζεται να τονιστούν οι απειλές που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη. Οι ευρωβουλευτές ζητούν άμεσες ενέργειες για την καταπολέμηση των deepfakes και των εφαρμογών που δημιουργούν γυμνές εικόνες χωρίς τη συναίνεση των ατόμων, ένα φαινόμενο που έχει διευρυνθεί τα τελευταία χρόνια χάρη σε προηγμένα εργαλεία AI. Η έλλειψη επαρκών προστατευτικών μηχανισμών εκθέτει τα παιδιά σε κινδύνους που δεν υπήρχαν πριν λίγα χρόνια.
Για την επίτευξη όλων αυτών, το Ευρωκοινοβούλιο προτείνει σκληρότερες ρυθμίσεις. Μια από αυτές είναι η δυνατότητα επιβολής προσωπικής ευθύνης σε ανώτατα στελέχη των πλατφορμών για σοβαρές παραβιάσεις του Digital Services Act που σχετίζονται με την προστασία ανηλίκων. Αυτή η προοπτική έχει προκαλέσει ανησυχίες στην τεχνολογική βιομηχανία, καθώς φοβούνται ότι η προσωπική ποινική ευθύνη θα τρομάξει την καινοτομία και θα οδηγήσει σε υπερβολικές προληπτικές πρακτικές από τις εταιρείες.
Η δήλωση της Christel Schaldemose περιγράφει την πολιτική φιλοσοφία πίσω από αυτή την πρωτοβουλία: «Βάζουμε επιτέλους όρια. Λέμε καθαρά στις πλατφόρμες ότι οι υπηρεσίες τους δεν είναι σχεδιασμένες για παιδιά. Και το πείραμα τελειώνει εδώ». Αυτό μεταφράζεται σε ένα ισχυρό μήνυμα ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί αναγνωρίζουν ότι η αυτορρύθμιση των πλατφορμών δεν αρκεί.
Προς το παρόν, η απόφαση παραμένει μη δεσμευτική, αλλά λειτουργεί ως πολιτικός μοχλός πίεσης για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι ευρωβουλευτές ζητούν να συμπεριληφθούν αυτές οι προτάσεις σε επικείμενη νομοθεσία, όπως το Digital Fairness Act. Αν αυτό συμβεί, θα σηματοδοτήσει μια από τις πιο σημαντικές μεταρρυθμίσεις στον τρόπο που οι νέοι αλληλεπιδρούν με το διαδίκτυο στην ΕΕ.
Η επόμενη φάση της διαδικασίας μεταφέρεται στις Βρυξέλλες και την Κομισιόν, όπου θα φανεί αν η Ευρώπη είναι έτοιμη να επανασχεδιάσει τους κανόνες του ψηφιακού οικοσυστήματος με κύριο γνώμονα την προστασία των ανηλίκων. Με τις αυξανόμενες ανησυχίες γύρω από τον αντίκτυπο των social media και των εργαλείων AI στους εφήβους, η ανάγκη για μια πιο αυστηρή προσέγγιση είναι εμφανής. Το μόνο ερώτημα είναι πόσο μακριά θα φτάσουν αυτά τα μέτρα και με ποιον ρυθμό θα εφαρμοστούν.
