Τόσο η NASA όσο και η Εθνική Διαστημική Διοίκηση της Κίνας (CNSA) έχουν αναπτύξει ρόβερ για την εξερεύνηση της επιφάνειας του Άρη, με στόχο την καλύτερη κατανόηση του κόκκινου πλανήτη και την αναζήτηση ενδείξεων που θα μπορούσαν να αποδείξουν εάν υπήρξε ζωή στο παρελθόν ή αν υπάρχει ακόμη.
Η αποστολές αυτές εστιάζουν σε συγκεκριμένες περιοχές του Άρη, όπου τα ρομπότ κινούνται με πολύ αργούς ρυθμούς, διερευνώντας χώρους που οι επιστήμονες θεωρούν ότι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αποκαλύψουν στοιχεία εξωγήινης ζωής. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες περιοχές στον Άρη που θα ήταν εξαιρετικά προβληματικό να εξερευνηθούν, παρά το γεγονός ότι είναι ενδιαφέρουσες για επιστημονική έρευνα.
Κατά την κορύφωση της «διαστημικής κούρσας» του 20ού αιώνα, οι ΗΠΑ, η Σοβιετική Ένωση και το Ηνωμένο Βασίλειο υπέγραψαν τη Συνθήκη του ΟΗΕ για το Διάστημα του 1967, μια σημαντική συμφωνία που απαγορεύει στους υπογράφοντες να διεκδικούν κυριαρχία σε άλλους πλανήτες, να εγκαθιστούν στρατιωτικές βάσεις ή να εκτοξεύουν πυρηνικές επιθέσεις. Παρά την υπογραφή του εγγράφου αυτού, οι ΗΠΑ έχουν εξετάσει ιδέες που σχετίζονται με στρατηγικές πεδία στην Σελήνη, εγείροντας ανησυχίες.
Μία από τις κύριες προτεραιότητες της ανθρωπότητας είναι η αναζήτηση άλλων μορφών ζωής στο σύμπαν, μια αποστολή με πολλές προκλήσεις, κυρίως λόγω των τεράστιων αποστάσεων που πρέπει να διανυθούν. Περαιτέρω, υπάρχει το ζήτημα του πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι τυχόν ζωή που θα εντοπίσουμε στον Άρη δεν είναι προϊόν μετάδοσης από τη Γη, με μικρόβια και βακτήρια που ταξίδεψαν μέσω των διαστημικών σκαφών μας.
Για τις παραπάνω ανησυχίες, η Συνθήκη του ΟΗΕ για το Διάστημα περιλαμβάνει άρθρο που αποτρέπει τη δυνητικά επικίνδυνη εξερεύνηση ουράνιων σωμάτων:
«Τα Κράτη Μέρη της Συνθήκης θα διεξάγουν μελέτες του διαστήματος, συμπεριλαμβανομένης της Σελήνης και άλλων ουράνιων σωμάτων, και θα διεξάγουν εξερεύνησή τους, ώστε να αποφεύγεται η επιβλαβής μόλυνσή τους, καθώς και οι δυσμενείς αλλαγές στο περιβάλλον της Γης που προκύπτουν από την εισαγωγή εξωγήινης ύλης, και, όπου είναι απαραίτητο, θα λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για τον σκοπό αυτό.
Όσα περισσότερα μαθαίνουμε για τον Άρη και την πιθανή ικανότητά του να φιλοξενεί ζωή, έχουν οδηγήσει στη συμφωνία για περιοχές που θα πρέπει να αποφεύγονται κατά την εξερεύνηση. Η Επιτροπή Διαστημικής Έρευνας (COSPAR) έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη θεσμοθέτηση αυτών των προτύπων και στη διάκριση των «ειδικών περιοχών», όπου απαγορεύεται η προσεδάφιση.
Πίστωση εικόνας: NASA / JPL-Caltech / Πανεπιστήμιο της Αριζόνα
«Οι υψηλής προτεραιότητας επιστημονικοί στόχοι, όπως η αναζήτηση ζωής και η κατανόηση του οργανικού περιβάλλοντος του Άρη, μπορεί να τεθούν σε κίνδυνο εάν τα μικρόβια της Γης αναπτυχθούν και εξαπλωθούν στον Άρη. Αυτό έχει οδηγήσει στον ορισμό των \”Ειδικών Περιοχών\” στον Άρη, όπου θα πρέπει να εφαρμόζονται αυστηρά μέτρα πλανητικής προστασίας πριν ένα διαστημόπλοιο εισέλθει σε αυτές τις περιοχές», εξήγησε η COSPAR, μετά από έρευνα του 2016, κατόπιν αιτήματος της NASA.
«Η έννοια της Ειδικής Περιοχής αναπτύχθηκε για να αναφέρεται σε περιοχές όπου οι συνθήκες μπορεί να ευνοούν την ανάπτυξη μικροβίων. Συγκεκριμένα, αυτό αναφέρεται σε μέρη που μπορεί να είναι αρκετά ζεστά και υγρά ώστε να υποστηρίζουν μικρόβια που θα μπορούσαν να μεταφερθούν από διαστημόπλοια από τη Γη».
Δυστυχώς, αυτές οι ειδικές περιοχές είναι και αυτές που έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα εύρεσης ζωής στον Άρη. Πρακτικά, πάντως, κανένα μέρος στον Άρη δεν πληροί τα κριτήρια ασφαλείας. Ωστόσο, υπάρχουν περιοχές που ονομάζονται αβέβαιες, οι οποίες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σαν ειδικές αν υπήρχε καλύτερη δυνατότητα μελέτης. Αυτές περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενες γραμμές κλίσης (RSL) ή σκοτεινές ραβδώσεις που εμφανίζονται εποχιακά στον Άρη. Αρχικά θεωρήθηκαν πιθανοί δείκτες ροής νερού, αλλά με τις τελευταίες έρευνες αποδείχθηκε ότι σχηματίζονται μέσω ξηρών, κοκκωδών ροών. Πρόσφατες ανακαλύψεις υποδεικνύουν την ύπαρξη πιθανών ωκεανών νερού κάτω από την επιφάνεια του Άρη, αν και βρίσκονται σε βάθος 11.5-20 χιλιομέτρων, καθιστώντας τα δύσκολα προσβάσιμα και με υψηλό κίνδυνο μόλυνσης.
Πριν λίγους μήνες, η NASA ανακοίνωσε την εύρεση πιθανών βιο-υπογραφών σε βράχους από το Perseverance στον σχηματισμό Bright Angel, στους καταρράκτες Cheyava. Τώρα, η NASA θα πρέπει να αποκλείσει όλα τα άλλοθι, περιλαμβανομένης της μεταφοράς υλικού από τη Γη μέσω του rover, ενισχύοντας τη σημασία της πλανητικής προστασίας και της απολύμανσης του εξοπλισμού πριν αυτός φτάσει σε άλλους πλανήτες και φεγγάρια.
Ποιες είναι οι υπερκατοικήσιμοι πλανήτες; Έχουμε βρει κάποιον;
Αν και κάποιοι προτείνουν την κατάργηση αυτών των απαγορευτικών απαιτήσεων, για να διευκολυνθεί η αναζήτηση εξωγήινης ζωής, η ύπαρξή τους είναι δικαιολογημένη. Η επιστήμη συνεχίζει να αναδεικνύει ότι η ζωή είναι πιο ανθεκτική απ’ ό,τι πιστεύαμε.
«Οι ισχυρισμοί ότι η χαλάρωση των απαιτήσεων προστασίας του πλανήτη δεν θα ήταν επικίνδυνη, καθώς υποτίθεται ότι η ζωή στη Γη δεν μπορεί να αναπτυχθεί στον Άρη, μπορεί να είναι καθησυχαστικοί αλλά τα γεγονότα δείχνουν άλλη κατεύθυνση», αναφέρει πρόσφατη δημοσίευση του National Institutes of Health. «Συνεχίζουμε να ανακαλύπτουμε ζωντανούς οργανισμούς που αντέχουν σε ακραίες συνθήκες στη Γη, παρόμοιες με αυτές του Άρη».
Επομένως, η προσπάθεια να μην καταστραφούν εξωγήινες μορφές ζωής πρέπει να συμβαδίζει με την προσοχή για την αποφυγή μόλυνσης άλλων πλανητών από μορφές ζωής της Γης.
«Η υποστήριξη της χαλάρωσης των ελέγχων του βιολογικού φορτίου οδηγεί σε κακή εκτίμηση της ανίχνευσης ζωής και του ελέγχου μόλυνσης κατά τη ρομποτική εξερεύνηση του Άρη», καταλήγει η μελέτη. «Μια τέτοια προσέγγιση είναι αυτοκαταστροφική και επικίνδυνη για τη μελλοντική ανθρώπινη εξερεύνηση. Χρειάζεται πλήρη κατανόηση του πραγματικού κόστους και των κινδύνων».
Οι επιστήμονες συμφωνούν πως είναι καλύτερο να αφήσουμε τις ειδικές περιοχές ήσυχες. Η εισαγωγή ζωής από τη Γη στον Άρη, πριν καν ανακαλύψουμε αν υπάρχει ζωή εκεί, θα ήταν μια αλόγιστη και επικίνδυνη πράξη.
