Αν το 2024 ήταν η χρονιά κατά την οποία οι εξελίξεις γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη (AI) έκαναν άλματα, το 2025 αποδείχθηκε ότι η γεωπολιτική διάσταση της τεχνολογίας κυριάρχησε. Η τεχνολογία δεν είναι πλέον απλώς ένα αναπτυσσόμενο κομμάτι της οικονομίας, αλλά μία σφοδρή αρένα διαμάχης για ζητήματα εθνικής ασφάλειας, οικονομικής επιβίωσης και παγκόσμιας ηγεμονίας.
Η Ευρώπη κινδυνεύει να μετατραπεί σε «μουσείο», προσφέροντας έναν ιδανικό χώρο για την κατανάλωση αλλά όχι για την παραγωγή τεχνολογίας.
Στο πέρασμα του 2025, η παγκόσμια κατάσταση δεν είναι πια «επίπεδη», όπως πίστευαν οι υποστηρικτές της παγκοσμιοποίησης. Αντιθέτως, έχει βαθύτατα διαιρεθεί πίσω από ψηφιακά τείχη και προστατευτικά δασμούς. Ποιες χώρες αντλούν οφέλη από αυτές τις αλλαγές και ποιες πλήττονται;
ΗΠΑ
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκινούν το 2025 με έναν μοναδικό στόχο: να διατηρήσουν την πρωτοκαθεδρία τους στην τεχνητή νοημοσύνη και να απομονώσουν τους ανταγωνιστές τους, κυρίως την Κίνα, από προηγμένες τεχνολογίες.
Σύμφωνα με τις τελευταίες εκθέσεις για τη χρονιά αυτή, οι ΗΠΑ παραμένουν αναμφισβήτητος ηγέτης στον τομέα του λογισμικού και της καινοτομίας της AI. Με αμερικανικές εταιρείες να κυκλοφορούν πάνω από 40 «θεμελιώδη μοντέλα» τεχνητής νοημοσύνης, σε σύγκριση με μόλις 15 της Κίνας και 3 της Ευρώπης, οι ΗΠΑ ελέγχουν την «νοημοσύνη» της παγκόσμιας ψηφιακής οικονομίας.
Η στρατηγική της Ουάσιγκτον, γνωστή ως «Mικρή Αυλή, Ψηλός Φράχτης», έχει ενταθεί. Το 2025, παρατηρήθηκαν περισσότεροι περιορισμοί στις εξαγωγές ημιαγωγών και εργαλείων λιθογραφίας. Οι ΗΠΑ κερδίζουν, καθώς μετατρέπουν το δολάριο και την πνευματική ιδιοκτησία σε στρατηγικά «όπλα», αναγκάζοντας συμμάχους τους σε Ασία και Ευρώπη να συμμορφωθούν με τις κυρώσεις τους.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ένα «κρυφό» κόστος: η αμερικανική αγορά γίνεται πιο εσωστρεφής, και οι τιμές των τεχνολογικών προϊόντων αυξάνονται για τον μέσο Αμερικανό καταναλωτή λόγω της αποσύνδεσης από την κινεζική εφοδιαστική αλυσίδα.
Κίνα
Ενώ οι ΗΠΑ κυριαρχούν στο software, η Κίνα το 2025 επικεντρώνεται στην επίτευξη πλεονεκτήματος στο hardware και την ενέργεια. Πολλοί αναλυτές συμφωνούν ότι το Πεκίνο είναι ο σημαντικός κερδισμένος στον τομέα της «πράσινης τεχνολογίας», που είναι άμεσα συνδεδεμένη με το ψηφιακό μέλλον, δεδομένου ότι τα data centers απαιτούν τεράστιες ποσότητες ενέργειας.
Η Κίνα κυριαρχεί στην αλυσίδα των ηλεκτρικών οχημάτων, των μπαταριών και των σπάνιων γαιών που απαιτούνται για την κατασκευή τσιπ. Το 2025, παρόλο που αντιμετωπίζει δασμούς από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, οι κινεζικές εταιρείες βρήκαν «παρακαμπτήριες οδούς», εγκαθιστώντας εργοστάσια στο Μεξικό, την Ουγγαρία και το Βιετνάμ.
Στον τομέα των ημιαγωγών, η Κίνα αν και παραμένει σε άμυνα, δεν είναι περιορισμένη. Η απαγόρευση πρόσβασης στα πιο προηγμένα τσιπ της Nvidia την ανάγκασε σε καινοτομία.
Το 2025, η Huawei και η SMIC παρουσίασαν επεξεργαστές που, αν και δεν φτάνουν την αμερικανική τεχνολογία, είναι ικανοί να τρέξουν προηγμένα μοντέλα AI. Η Κίνα μπορεί να χάνει στη μάχη της «αιχμής», αλλά κερδίζει στη μάχη της «κλίμακας» και της μαζικής παραγωγής.
Ευρώπη
Ένα από τα πιο ανησυχητικά συμπεράσματα της χρονιάς για την Ευρώπη είναι η αμφισβήτηση της ανταγωνιστικότητάς της. Έναν χρόνο μετά την ιστορική έκθεση του Μάριο Ντράγκι για την ανταγωνιστικότητα, η ΕΕ φαίνεται να βρίσκεται σε μια διαρκή κατάσταση σοκ, προσπαθώντας να ανακτήσει τη θέση της.
Η Ευρώπη αναδεικνύεται ως η μεγάλη χαμένη της χρονιάς στην υψηλή τεχνολογία. Το λεγόμενο «Brussels Effect», ή η ικανότητα της ΕΕ να εξάγει ρυθμιστικές πολιτικές, όπως το AI Act, αποδεικνύεται αναποτελεσματικό έναντι της καινοτομίας. Ενώ η Ευρώπη ρύθμιζε την AI, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα την ανέπτυσσαν.
Οι αναλύσεις του 2025 εντοπίζουν τρία δομικά προβλήματα που θέτουν εμπόδια στην πρόοδο της Ευρώπης:
Ενεργειακό κόστος: Οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες τεχνολογίας πληρώνουν διπλάσιο έως τριπλάσιο κόστος ενέργειας σε σχέση με τις αμερικανικές, γεγονός που καθιστά τη λειτουργία μεγάλων data centers ασύμφορη.
Έλλειψη κεφαλαίων: Παρά τις προτάσεις του Ντράγκι για επενδύσεις 800 δισ. ευρώ ετησίως, οι πολιτικές διαφωνίες μεταξύ των κρατών-μελών (ιδιαίτερα της Γερμανίας) του έχουν καθυστερήσει την υλοποίηση.
Κατακερματισμένη αγορά: Οι ευρωπαϊκές startups δυσκολεύονται να αναπτυχθούν γρήγορα (scale-up) εντός της ΕΕ, με αποτέλεσμα πολλές να εξαγοράζονται από αμερικανικούς κολοσσούς μόλις δείξουν σημάδια επιτυχίας.
Ωστόσο, υπάρχουν εστίες αισιοδοξίας. Χώρες όπως η Ολλανδία, χάρη στην ASML, και η Γαλλία μέσω επενδύσεων στην πυρηνική ενέργεια και την AI, αποδεικνύουν ότι η Ευρώπη έχει ακόμα δυναμική, αρκεί να κινηθεί γρήγορα.
Ινδία και Παγκόσμιος Νότος
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες εξελίξεις του 2025 είναι η άνοδος της Ινδίας. Το Νέο Δελχί δεν επιλέγει στρατόπεδο, αλλά δηλώνει την παρουσία του ως γέφυρα μεταξύ της Δύσης και του Παγκόσμιου Νότου.
Η Ινδία αναδεικνύεται σε κερδισμένη, προσελκύοντας μαζικά τις εταιρείες που αποχωρούν από την Κίνα στο πλαίσιο της στρατηγικής «China Plus One». Η Apple και πολλές άλλες κατασκευάστριες εταιρείες μεταφέρουν σημαντικό μέρος των παραγωγικών τους διαδικασιών στην Ινδία το 2025.
Επιπλέον, η Ινδία εξάγει το δικό της μοντέλο «Digital Public Infrastructure» (Δημόσιες Ψηφιακές Υποδομές), προσφέροντας στις αναπτυσσόμενες χώρες μια εναλλακτική ανάμεσα στα κλειστά οικοσυστήματα της Silicon Valley και τον κρατικό έλεγχο της Κίνας.
Μη παραδοσιακοί παίκτες
Ο ρόλος των πετρελαιοπαραγωγών χωρών του Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, δεν μπορεί να παραβλεφθεί. Το 2025, αυτές οι χώρες επενδύουν δισεκατομμύρια σε προηγμένα τσιπ AI, μετατρέποντας τα πετροδολάρια σε υπολογιστική υποδομή.
Θέλουν να γίνουν οι ουδέτερες ζώνες της τεχνητής νοημοσύνης, όπου οι Ανατολή και Δύση μπορούν να διαλόγουσαν. Αντίθετα, οι χώρες με πλούτο σε ορυκτά και αδύναμα θεσμικά πλέγματα, κυρίως στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική, κινδυνεύουν να γίνουν πεδίο μιας νέας μορφής αποικιοκρατίας, όπου οι διεθνείς δυνάμεις αγωνίζονται για λίθιο και κοβάλτιο αντί για εδάφη.
Εν τέλει, η απάντηση στο ερώτημα «ποιος κερδίζει» είναι πολυδιάστατη:
- Οι ΗΠΑ κατακτούν την κορυφή της πυραμίδας (AI, σχεδιασμός τσιπ).
- Η Κίνα αναδεικνύεται στη βάση της πυραμίδας (παραγωγή, πράσινη μετάβαση, εφοδιαστική αλυσίδα).
- Η Ινδία κερδίζει γεωπολιτικό εκτόπισμα ως απαραίτητος εταίρος.
- Η Ευρώπη διατρέχει τον κίνδυνο να εξελιχθεί σε «μουσείο», όπου οι πολίτες απολαμβάνουν την τεχνολογία, αλλά δεν τη δημιουργούν.
Το 2025 μας δίδαξε ότι η τεχνολογική κυριαρχία δεν είναι αγώνας ταχύτητας, αλλά μαραθώνιος με εμπόδια. Για την Ελλάδα, που επιθυμεί να γίνει κόμβος δεδομένων στη Μεσόγειο, το μήνυμα είναι σαφές: Σε έναν κόσμο που χτίζει τείχη, οι γέφυρες (ενεργειακές και ψηφιακές) είναι ανεκτίμητες, εφόσον γνωρίζεις πώς να τις προστατέψεις.
Πλέον, το μέλλον δεν ανήκει μόνο σε εκείνους που κατέχουν δεδομένα, αλλά σε αυτούς που διαθέτουν την υπολογιστική ισχύ και την ενέργεια για να τα επεξεργαστούν. Και στην κατεύθυνση αυτή, τα σύνορα μόλις επαναχαράχθηκαν…
