Ενώ οι αγρότες γεμίζουν τους δρόμους και το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ δοκιμάζει την αξιοπιστία του συστήματος αγροτικών επιδοτήσεων, τα πρόσφατα στοιχεία της Eurostat φωτίζουν το μέγεθος του ελληνικού προβλήματος με αριθμούς.
Συρρίκνωση του αγροτικού εισοδήματος
Το 2025, η παραγωγικότητα της γεωργικής εργασίας στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 8,8%, αντίθετα με έναν έντονα ανοδικό μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το αγροτικό εισόδημα συρρικνώνεται ταχύτερα από την απασχόληση, αποκαλύπτοντας τις περιορισμένες αντοχές του ελληνικού αγροτικού μοντέλου.
Η αξία που παράγεται δεν επαρκεί για να στηρίξει το ίδιο επίπεδο εργασίας.
Στην Ε.Ε., ωστόσο, η εικόνα είναι διαφορετική. Σύμφωνα με τις αρχικές εκτιμήσεις της Eurostat, η παραγωγικότητα της γεωργικής εργασίας αυξήθηκε κατά 9,2% το 2025, δείχνοντας ότι το εισόδημα ανά μονάδα εργασίας ενισχύθηκε σε πολλές χώρες της Ε.Ε.
Η διαφορά είναι εντυπωσιακή, κυρίως καθώς χώρες του Νότου όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία κυμαίνονται σε θετικά επίπεδα, ενώ η Ελλάδα σημειώνει μία από τις μεγαλύτερες αρνητικές επιδόσεις.
Δυσκολίες κατά τη διάρκεια του 2025
Ο δείκτης της Eurostat δεν μετρά την παραγωγή ανά στρέμμα ή τον αριθμό των εργαζομένων, αλλά κάτι πιο σημαντικό: το πραγματικό γεωργικό εισόδημα σε σχέση με την εργασία. Εάν η τιμή αυτή πέφτει σχεδόν 9%, αυτό σημαίνει ότι η αξία που παράγεται δεν είναι αρκετή για να υποστηρίξει το ίδιο επίπεδο εργασίας. Με απλά λόγια, οι αγρότες εργάζονται, αλλά το εισόδημα δεν ακολουθεί.
Στην Ελλάδα, μεγάλο μέρος της γεωργίας παραμένει εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες, και η πτώση της παραγωγής μεταφράστηκε σε απώλεια εισοδήματος.
Το 2025 δεν υπήρξε εύκολη χρονιά για κανέναν. Η ξηρασία και οι υψηλές θερμοκρασίες έπληξαν μεγάλο μέρος της νότιας Ευρώπης. Οι αναλύσεις του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Κομισιόν καταγράφουν σημαντικές απώλειες αποδόσεων σε βασικές καλλιέργειες στη νοτιοανατολική Ευρώπη, με πτώση παραγωγής που σε ορισμένες περιοχές ξεπέρασε το 10%-15% σε ετήσια βάση. Ωστόσο, η επίπτωση δεν ήταν παντού η ίδια.
Η πίεση του κόστους
Σε χώρες με ανεπτυγμένα αρδευτικά δίκτυα, ασφάλιση παραγωγής και επενδύσεις σε ανθεκτικότητα, οι απώλειες σε όγκο εν μέρει αντισταθμίστηκαν. Αντίθετα, στην Ελλάδα, όπου μεγάλο μέρος της γεωργίας παραμένει εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες, η πτώση της παραγωγής οδήγησε άμεσα σε απώλεια εισοδήματος.
Ακόμη και χωρίς νέο ενεργειακό σοκ, το περιθώριο κέρδους παρέμεινε περιορισμένο.
Στο πρόβλημα των αποδόσεων προστέθηκε και η πίεση του κόστους. Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι οι τιμές εκροών δεν αυξήθηκαν με ρυθμό ικανό να καλύψει το κόστος ενέργειας, νερού, ζωοτροφών και μεταφορών, με τις εισροές να παραμένουν σε επίπεδα αναμφισβήτητα υψηλότερα από τον μέσο όρο της προ-pandemic περιόδου.
Ακόμα και χωρίς νέο ενεργειακό σοκ, το περιθώριο κέρδους παρέμεινε περιορισμένο. Σε μια γεωργία μικρής κλίμακας και κατακερματισμένων εκμεταλλεύσεων, αυτή η πίεση συγκεντρώνεται στο εισόδημα και αποτυπώνεται εμφανώς στον δείκτη παραγωγικότητας.
Σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο
Η σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο είναι διαφωτιστική. Η αύξηση της παραγωγικότητας στην ΕΕ δεν προήλθε μόνο από την αύξηση των τιμών, αλλά και από βαθύτερες αλλαγές: Μεγαλύτερες μονάδες παραγωγής, αυξημένη χρήση μηχανημάτων, ψηφιακά εργαλεία και επενδύσεις σε νερό και αποθήκευση.
Στην Ελλάδα, οι επενδύσεις αυτές παραμένουν αποσπασματικές. Δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα της γεωργίας διαχρονικά υπολείπονται του ευρωπαϊκού μέσου όρου ως ποσοστό της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας του κλάδου. Ως αποτέλεσμα, κάθε κλιματικό ή οικονομικό σοκ έχει πολλαπλές επιπτώσεις στο εισόδημα των αγροτών.
Για πολλούς παραγωγούς, οι επιδοτήσεις δεν αποτελούν απλώς ένα συμπλήρωμα, αλλά κυριολεκτικά ένα βασικό εργαλείο χρηματοδότησης της καλλιέργειας.
Η κρίση στον ΟΠΕΚΕΠΕ λειτουργεί ως επιταχυντής αυτής της κατάστασης. Η καθυστέρηση πληρωμών και η αβεβαιότητα γύρω από τις ενισχύσεις δημιούργησαν κενό ρευστότητας σε χιλιάδες αγρότες, σε μια περίοδο όπου οι άμεσες ενισχύσεις εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν πολύ σημαντικό μέρος του καθαρού γεωργικού εισοδήματος.
Η παραγωγική αδυναμία
Για πολλούς παραγωγούς, οι επιδοτήσεις είναι ουσιαστικά ζωτικής σημασίας για τη χρηματοδότηση των καλλιεργειών τους. Όταν αυτές καθυστερούν, οι εισροές περιορίζονται, οι εργασίες αναβάλλονται και οι μικρές επενδύσεις ακυρώνονται, με αποτέλεσμα η οικονομική πίεση να μεταφράζεται σε παραγωγική αδυναμία.
Το ελληνικό αγροτικό μοντέλο έχει δυσκολίες να επιβιώσει σε ένα περιβάλλον αυξημένων κινδύνων.
Οι κινητοποιήσεις των αγροτών αντικατοπτρίζουν πιο καθαρά από οποιονδήποτε δείκτη αυτή την πίεση. Δεν πρόκειται μόνο για διαμαρτυρία απέναντι στο σκάνδαλο ή τις αδυναμίες του συστήματος, αλλά και για μια καθαρή αντίδραση σε μια πραγματικότητα όπου η γεωργία χάνει συνεχώς έδαφος, ενώ η υπόλοιπη Ευρώπη δείχνει στοιχεία ανάκαμψης. Αυτό υποδηλώνει ότι το ελληνικό αγροτικό μοντέλο δυσκολεύεται να σταθεί στα πόδια του, σε ένα περιβάλλον γεμάτο κινδύνους.
