«Σοβαρό Κίνδυνο Διατρέχει η Αστρονομία! Ο Ουρανός Μπορεί να Γίνει Αδιάβατος!»

Η αστρονομία και η αστροφυσική βασίζονται σε δεδομένα που προέρχονται από τηλεσκόπια, τα οποία συστηματικά παρατηρούν το σύμπαν. Ωστόσο, η κατάσταση περιπλέκεται από την ραγδαία ανάπτυξη μεγααστερισμών δορυφόρων. Για πολλές δεκαετίες, ο άνθρωπος εκτόξευε περίπου 200 δορυφόρους κάθε χρόνο σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας. Σήμερα, αυτός ο αριθμός «εκτοξεύεται» σε λίγες μόνο ημέρες, με αποτέλεσμα οι περιορισμοί για την αποφυγή του «γεμίσματος» της χαμηλής τροχιάς της Γης να είναι σχεδόν ανύπαρκτοι.

Ένα εξίσου ανησυχητικό ζήτημα είναι η φωτορύπανση. Η συνεχώς αυξανόμενη τεχνητή φωτεινότητα των πόλεων καθιστά τις νύχτες ολοένα και πιο φωτεινές, με αποτέλεσμα την πλήρη εξάλειψη της απόλυτης νύχτας. Σε μεγάλο μέρος, αυτό οφείλεται στις οικονομικές και ενεργειακά αποδοτικές λάμπες LED, οι οποίες επεκτείνουν τον φωτισμό και σε περιοχές που δεν απαιτούν συνεχή φωτισμό. Επιπλέον, η παρουσία δορυφόρων επιφέρει φωτορύπανση ακόμη και σε περιοχές που στο παρελθόν διατηρούσαν μια απόλυτη σκοτεινιά, όπως έρημοι, ωκεανοί και απομακρυσμένα βουνά.

Η έλευση του Starlink έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές, παρέχοντας πρόσβαση στο διαδίκτυο σε απομακρυσμένες περιοχές όπου δεν υπήρχε προηγουμένως δυνατότητα σύνδεσης. Ωστόσο, αυτό συνοδεύτηκε από την αύξηση των δορυφόρων του, οι οποίοι πλέον αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 50% των συνολικών δορυφόρων που βρίσκονται σε τροχιά. Το φαινόμενο αυτό έχει προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην αστρονομία, δρώντας καταστροφικά σε πολλές παρατηρήσεις τηλεσκοπίων, όπως στο Legacy Survey of Space and Time του νέου αστεροσκοπείου Vera Rubin.

Σύμφωνα με νέα έρευνα του επιστήμονα της NASA Ames, Alejandro Borlaff, είναι πιθανό ότι έως το 2040, περίπου το 40% των εικόνων από το τηλεσκόπιο Hubble θα έχουν υποστεί παρεμβολές από αστερισμούς δορυφόρων. Για τα νεότερα τηλεσκόπια, όπως τα ARRAKIHS και SPHEREx, το ποσοστό αυτό μπορεί να φτάσει το 96%. Το SPHEREx είναι γνωστό για την παραγωγή ενός εκπληκτικού χάρτη του σύμπαντος σε 102 υπέρυθρες αποχρώσεις.

«Η πρόσφατη δημοσίευση στο Nature (Borlaff, Marcum και Howell) εγείρει σοβαρές ανησυχίες για την ικανότητά μας να συνεχίσουμε την συλλογή αστρονομικών δεδομένων», δήλωσε ο Δρ. John C. Barentine, συνιδρυτής του Κέντρου για τον Διαστημικό Περιβαλλοντικό Πολιτισμό.

«Χρησιμοποιώντας υπάρχουσες παρατηρήσεις και μοντέλα της αναμενόμενης αύξησης του αριθμού των δορυφόρων, θεωρώ ότι αποδεικνύεται πειστικά ότι η παρεμβολή που προκαλούν οι δορυφόροι θα αποτελέσει σύντομα σοβαρή ανησυχία».

Σήμερα, υπολογίζεται ότι βρίσκονται σε τροχιά περίπου 16.000 δορυφόροι, εκ των οποίων σχεδόν 9.000 ανήκουν στη SpaceX για το Starlink. Αν η SpaceX καταφέρει να δημιουργήσει τον προγραμματισμένο μεγααστερισμό της, αυτός θα υπερβεί τους 40.000 δορυφόρους, τετραπλασιάζοντας ή πενταπλασιάζοντας τον αριθμό των δορυφόρων που υπάρχουν σήμερα. Με την είσοδο και άλλων εταιρειών στην αγορά δορυφόρων για παροχή διαδικτυακής σύνδεσης, ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί εκθετικά.

Η υποχρέωση για την επανεξέταση των πολιτικών που διέπουν την εκτόξευση δορυφόρων είναι επιτακτική. Μέχρι τώρα, μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2025, οι δορυφόροι Starlink πραγματοποίησαν 144.404 ελιγμούς για να αποφύγουν συγκρούσεις. Μια ενδεχόμενη σύγκρουση θα μπορούσε να προκαλέσει ένα σύννεφο συντριμμιών, θωρακίζοντας έτσι τη δυνατότητα εκτόξευσης και λειτουργίας δορυφόρων στο μέλλον, ενώ θα εγείρει προβλήματα στις τηλεπικοινωνίες, στα GPS συστήματα και στα διαστημικά έντυπα. Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως σύνδρομο Kessler και ενδέχεται να μας «κλείσει» σχεδόν εντελώς στον πλανήτη μας.

Δορυφόρος Starlink με ανωμαλία στην τροχιά του

Η υπάρχουσα κατάσταση παραμένει κρίσιμη για τα διαστημικά τηλεσκόπια, τα οποία αντιπροσωπεύουν προγράμματα δισεκατομμυρίων που μπορούν να προχωρήσουν την επιστήμη σε νέα επίπεδα. Εάν δεν υπάρξουν ανατρεπτικές λύσεις, οι αστρονόμοι κινδυνεύουν να να μείνουν «τυφλοί» μπροστά σε κοσμικά φαινόμενα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι ρυθμιστικές αρχές σήμερα διαθέτουν περιορισμένα εργαλεία για την διευθέτηση των εκτοξεύσεων δορυφόρων, με τη Συνθήκη για το Διάστημα να θεωρείται απολύτως απαρχαιωμένη. Ιδιωτικές επιχειρήσεις μπορούν να εκτοξεύουν χιλιάδες, ίσως και δεκάδες χιλιάδες δορυφόρους χωρίς σχεδόν καμία ρύθμιση.

«Η έλλειψη διεθνούς πλαισίου πολιτικής για την παρακολούθηση των παρεμβολών από δορυφόρους έχει σοβαρές συνέπειες. Η πιο κατάλληλη στρατηγική θα ήταν να περιοριστεί ο αριθμός δορυφόρων που εκτοξεύονται και να θεσπιστούν κανόνες για τη υπεύθυνη απομάκρυνση των παλιών δορυφόρων», επισημαίνει ο Δρ. Barentine.

Η ανάπτυξη νέων και πιο αποτελεσματικών δορυφόρων μπορεί να είναι μια λύση που θα μειώσει την ανάγκη για μεγααστερισμούς. Αυτό θα αφήσει ανοιχτές τις δυνατότητες για την εκτόξευση νέων δορυφόρων στο μέλλον, εφόσον υπάρχει επίσης ένα σχέδιο για την αναγκαία απομάκρυνσή τους.

Η προτίμηση για φθηνότερους δορυφόρους που είναι απλά «αφήνονται» σε τροχιά αν και έστω πιθανώς θα καούν στην ατμόσφαιρα καταδεικνύει μια άμεση ανάγκη για υπευθυνότητα. Αν χάσουμε την ικανότητά μας να παρατηρούμε το διάστημα, όχι μόνο θα αντιμετωπίσουμε γνωστικά και επιστημονικά προβλήματα αλλά και υπαρξιακές προκλήσεις.

Η γρήγορη πρόσβαση στο διαδίκτυο σε απομακρυσμένες περιοχές είναι αναμφίβολα σημαντική, αλλά δεν πρέπει να έρθει σε βάρος θεμελιωδών τομέων, όπως η αστρονομία. Θα πρέπει λοιπόν να αναρωτηθούμε: θα θυσιάσουμε την γνώση και τις παρατηρήσεις μας για την εξυπηρέτηση της τεχνολογίας;

Η μελέτη δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature.