Το ποντίκι της Καλιφόρνια συνεπάγεται έναν ιδιότυπο αφοσιωτικό δεσμό με το ταίρι του, διαφοροποιώντας έτσι τη συμπεριφορά του από εκείνη των δελφινιών και κάποιων μακάκων που επιζητούν ποικιλία στις ερωτικές τους σχέσεις. Αλλά πώς ισχύει αυτό για τους ανθρώπους; Είναι η μονογαμία ουσιαστικά κοινωνικά κατασκευασμένη ή αποτελεί ένα ενδογενές κομμάτι της φύσης μας να παραμένουμε πιστοί στον σύντροφό μας για μια ζωή;
Μια πρόσφατη μελέτη, που συνέκρινε τον άνθρωπο με διάφορα άλλα είδη, φέρνει στο προσκήνιο το γεγονός ότι η μονογαμία ενδέχεται να είναι η κυρίαρχη αναπαραγωγική στρατηγική του ανθρώπινου είδους. Αντίθετα με τους κοντινούς μας συγγενείς, όπως οι χιμπατζήδες και οι γορίλες, οι οποίοι συνήθως επιλέγουν την πολυγαμία, οι άνθρωποι φαίνεται να ακολουθούν άλλες κοινωνικές νόρμες.
Ο Μαρκ Ντάιμπλ, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, χρησιμοποίησε ποικιλία δεδομένων, υπολογίζοντας την αναλογία των ετεροθαλών αδελφών σε ανθρώπινους πληθυσμούς και 34 άλλα θηλαστικά.
Η αναλογία μεταξύ των ετεροθαλών αδελφών αποτελεί δείκτη της μονογαμίας: Στα πιο πολυγαμικά είδη, αυτή η αναλογία είναι αυξημένη σε σχέση με τα μονογαμικά, στα οποία οι θηλυκοί πληθυσμοί σπάνια απατούν το ταίρι τους.
Σύγκριση μεταξύ ειδών
Η μελέτη βασίστηκε σε μαθηματικά μοντέλα και δεδομένα προερχόμενα από γενετικές μελέτες ζώων, καθώς και ανθρώπινων σκελετών από την προϊστορική εποχή έως σήμερα. Αξιολογήθηκαν επίσης εθνογραφικά δεδομένα από 94 ανθρώπινες κοινωνίες.
Οι κοινωνικές νόρμες επηρεάζουν τη συμπεριφορά: Στο 85% των προβιομηχανικών κοινωνιών, η πολυγυνία ήταν διαδεδομένη.
Σύμφωνα με την ανάλυση, το 66% των παιδιών στους ανθρώπινους πληθυσμούς μοιράζονται και τους δύο γονείς τους, ένα ποσοστό δραστικά υψηλότερο από το 4,1% που παρατηρείται στους χιμπατζήδες και το ρινοδέλφινο.
Όταν ο ευρασιατικός κάστορας βρει την αγάπη, δεν την εγκαταλείπει σχεδόν ποτέ (Charlie Marshall)
Αξιοσημείωτο είναι ότι αν και ο Homo sapiens διατηρεί υψηλή θέση στην κατάταξη, δεν βρίσκεται στην κορυφή. Αυτό αποδίδεται στο ποντίκι της Καλιφόρνια (Peromyscus californicus), το οποίο παρουσιάζει ποσοστό μονογαμίας 100%, υπερβαίνοντας το αφρικανικό αγριόσκυλο (85%) και τον ευρασιατικό κάστορα (72,9%).
Μάλιστα, ο άνθρωπος βρίσκεται ακριβώς ανάμεσα στον κάστορα και τον λευκό γίββωνα, του οποίου η μονογαμία εκτιμάται στο 63,5%. Τα ευρήματα αυτά δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Proceedings of the Royal Society B.
Θεμέλιο του πολιτισμού;
Ο Ντάιμπλ υπογραμμίζει τη σημασία των κοινωνικών νόρμων, παρατηρώντας ότι στις προ-industrial κοινωνίες η πολυγυνία ήταν συνηθισμένη. Ωστόσο, υπογραμμίζει ότι η γενική τάση προς τη μονογαμία διαπιστώνεται: «Τα ποσοστά αδελφών που μοιράζονται τους ίδιους γονείς ενισχύουν την άποψη ότι η μονογαμία είναι το κυρίαρχο πρότυπο ζευγαρώματος για το είδος μας».
Αυτή η παρατήρηση υποστηρίζει τη θεωρία των ανθρωπολόγων ότι η μονογαμία είναι καθοριστική για την κοινωνική μας οργάνωση και τη δυνατότητα του ανθρώπου να επικρατήσει στον πλανήτη.
Σχετικά με την προέλευση της μονογαμίας, ο Ντάιμπλ αναφέρει ότι «από τα μοτίβα ζευγαρώματος των πλησιέστερων συγγενών μας, όπως οι χιμπατζήδες και οι γορίλλες, συμπεραίνουμε ότι η ανθρώπινη μονογαμία πιθανώς προήλθε από μη μονογαμικές πρακτικές σε ομάδες». Αυτό συνιστά μια αξιοσημείωτη μετάβαση που είναι σπάνια για τα θηλαστικά.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι μελέτες αυτές αναφέρονται στην αναπαραγωγική μονογαμία και όχι στη σεξουαλική συμπεριφορά. «Στα περισσότερα θηλαστικά», προσθέτει, «το ζευγάρωμα και η αναπαραγωγή είναι στενά συνδεδεμένα, ενώ οι ανθρώπινες πρακτικές αντισύλληψης και οι πολιτισμικές συνήθειες καταρρίπτουν αυτό το δεσμό».
