Εδώ και δεκαετίες, οι πρώτες εβδομάδες της ανθρώπινης ύπαρξης ήταν ένα αδιαπέραστο επιστημονικό μυστήριο, ολοκληρωτικά προστατευμένο μέσα στη μήτρα και περιορισμένο από αυστηρούς ηθικούς κανόνες. Αυτή η ιστορική περίοδος, γνωστή στους επιστήμονες της εμβρυολογίας ως το «μαύρο κουτί», παρέμενε ένας μεγάλος γρίφος για τους ερευνητές, οι οποίοι προσπαθούσαν να κατανοήσουν τους λόγους που οδηγούν σε πρόωρους τερματισμούς εγκυμοσύνων ή στην εμφάνιση συγγενών ανωμαλιών. Ωστόσο, σήμερα, το μαύρο κουτί αυτό αρχίζει να ανοίγει.
Μια πρωτοποριακή μελέτη από το Ινστιτούτο Επιστημών Weizmann στο Ισραήλ προκαλεί ανατροπές στη βιοηθική και την ιατρική, καθώς παρουσιάζει τα πιο πλήρη και εξελιγμένα μοντέλα ανθρώπινων εμβρύων που έχουν δημιουργηθεί ποτέ σε εργαστηριακές συνθήκες. Το πιο εντυπωσιακό; Οι ερευνητές δεν χρειάστηκαν να χρησιμοποιήσουν γονιμοποίηση—ούτε σπέρμα, ούτε ωάριο.
Πέρα από τα Όρια της Φύσης (και του Νόμου)
Η ομάδα του καθηγητή Jacob Hanna κατόρθωσε να καλλιεργήσει μοντέλα εμβρύων που αναπτύχθηκαν εκτός μήτρας, αγγίζοντας την 14η ημέρα—ένα κομβικό σημείο, το οποίο αποτελεί διεθνώς αναγνωρισμένο ηθικό και νομικό όριο για την έρευνα σε ανθρώπινα έμβρυα, καθώς εκεί αρχίζουν να διαμορφώνονται τα βασικά χαρακτηριστικά του σώματος (όπως η πρωτογενής ταινία).
Μέχρι σήμερα, οι επιστήμονες που επιθυμούσαν να μελετήσουν αυτή τη φάση ήταν υποχρεωμένοι να βασίζονται σε ζωικά μοντέλα (όπως οι ποντικοί) ή σε σπάνια και συχνά μη αντιπροσωπευτικά δείγματα από δωρεές. Αυτή η νέα ανακάλυψη προσφέρει μια εναλλακτική: «συνθετικά» έμβρυα που προσομοιώνουν τη δομή και τη λειτουργία των πραγματικών με απολύτως εντυπωσιακή ακρίβεια.
Η Τεχνολογία πίσω από το Θαύμα: Από Βλαστοκύτταρα σε «Ζωή»
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν απλά δερματικά κύτταρα και μέσω διαδικασίας «επιστροφής στο χρόνο», τα μετέτρεψαν σε αδιαφοροποίητα βλαστοκύτταρα (naïve stem cells). Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας ένα χημικό κοκτέιλ, τους προέτρεψαν να διαφοροποιηθούν σε τέσσερις βασικούς τύπους κυττάρων που παρατηρούνται στα πρώιμα στάδια της κύησης:
- Τα κύτταρα που σχηματίζουν το ίδιο το έμβρυο.
- Τα κύτταρα του πλακούντα.
- Τα κύτταρα του λεκιθικού σάκου.
- Τα κύτταρα του χοριακού σάκου.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι αυτά τα κύτταρα αυτο-οργανώθηκαν αυθόρμητα, δημιουργώντας δομές σχεδόν πανομοιότυπες με ένα ανθρώπινο έμβρυο 14 ημερών.
Γιατί Αυτή η Ανακάλυψη Αλλάζει τα Πάντα στην Ιατρική
Η σημασία της ανακάλυψης δεν περιορίζεται μόνο στην εργαστηριακή επιτυχία. Η επιστημονική κοινότητα υποδέχθηκε τα νέα με ενθουσιασμό, καθώς αυτά τα μοντέλα προσφέρουν επιτέλους ένα «παράθυρο» για να δούμε τι πράγματι συμβαίνει τις πρώτες μέρες μετά τη σύλληψη.
Καταπολέμηση της Υπογονιμότητας και των Αποβολών
Ένα σημαντικό ποσοστό των αποβολών συμβαίνει μέσα σε αυτό το πρώτο δεκαπενθήμερο, συχνά χωρίς να το γνωρίζει η γυναίκα ότι ήταν έγκυος. Με αυτά τα μοντέλα, οι γιατροί μπορούν πλέον να μελετήσουν τους μηχανισμούς που οδηγούν στις αποτυχίες εμφύτευσης.
Έλεγχος Φαρμάκων
Πολλά φάρμακα δεν μπορούν να δοκιμαστούν σε έγκυες γυναίκες για προφανείς λόγους ασφαλείας. Τα συνθετικά έμβρυα θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως εργαστηριακά υποκατάστατα για να εξεταστεί εάν νέες θεραπείες είναι τοξικές για την ανάπτυξη του εμβρύου, χωρίς να διακινδυνεύεται καμία ανθρώπινη ζωή.
Αναγέννηση Ιστών
Η κατανόηση του πώς τα κύτταρα αποφασίζουν να διαφοροποιηθούν σε «καρδιά», «συκώτι» ή «νεύρο» μπορεί να ανοίξει νέους ορίζοντες στην αναγεννητική ιατρική και στη μεταμόσχευση ιστών.
Ηθικά Διλήμματα: Είναι Πράγματι Έμβρυα;
Στην ιστορία της βιοτεχνολογίας, κάθε σημαντική πρόοδος συνοδεύεται από ηθικά διλήμματα. Παρά το γεγονός ότι οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι αυτά τα μοντέλα δεν είναι πραγματικά έμβρυα—δεν μπορούν δηλαδή να εξελιχθούν σε βρέφος αν εμφυτευθούν σε μήτρα—η ομοιότητά τους με τα πραγματικά είναι τόσο έντονη που προκαλεί ανησυχία.
Η έρευνα του Ινστιτούτου Weizmann έδειξε ότι τα μοντέλα παράγουν ακόμη και ορμόνες που ανιχνεύονται σε τεστ εγκυμοσύνης. Όταν τοποθετούνται σε τρυβλία, αυτά τα μοντέλα αρχίζουν να οργανώνονται όπως θα έκαναν στη μήτρα. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν οι νομοθέτες θα χρειαστεί να αναθεωρήσουν την έννοια του «έμβρυου» και αν ο κανόνας των 14 ημερών θα πρέπει να επαναξιολογηθεί για αυτές τις νέες μορφές ζωής.
Το Μέλλον είναι Εδώ
Ο καθηγητής Hanna παρομοίασε την επιστήμη του με την κατασκευή Lego: «Αν έχεις τα σωστά κομμάτια και τα τοποθετήσεις στο σωστό περιβάλλον, ξέρουν μόνες τους τι να φτιάξουν».
Αυτή η αυτόνομη «γνώση» των κυττάρων επιβεβαιώνει ότι μας φέρνει πιο κοντά από ποτέ στην αποκωδικοποίηση της ζωής. Αυτή η αποκάλυψη για το πώς το απλό κύτταρο μετατρέπεται σε πολύπλοκο οργανισμό σταματά να είναι ένα φιλοσοφικό ερώτημα και γίνεται πλέον αντικείμενο άμεσης, εργαστηριακής έρευνας. Ενώ οι ηθικές συζητήσεις θα συνεχιστούν, είναι σαφές ότι η επιστήμη μόλις έριξε φως στο πιο σκοτεινό δωμάτιο της ανθρώπινης βιολογίας.
