Μια επαναστατική ανακάλυψη αναδεικνύει νέες προοπτικές στον τομέα της μεταβολικής υγείας και της καταπολέμησης της παχυσαρκίας. Ερευνητές εντόπισαν έναν κρίσιμο μηχανισμό μέσω του οποίου μια φυσικά παραγόμενη ορμόνη στο έντερο, η FGF19 (Fibroblast Growth Factor 19), μπορεί να στείλει σήματα στον εγκέφαλο, προάγοντας την ενεργειακή καύση και τη λιπόλυση.
Η πρωτοποριακή μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο ιδιαίτερα αναγνωρίσιμο περιοδικό American Journal of Physiology — Endocrinology and Metabolism, ανοίγει νέες κατευθύνσεις για τη δημιουργία καινοτόμων φαρμάκων που θα μπορούσαν να αλλάξουν το παιχνίδι στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας και του μεταβολικού συνδρόμου.
Ο «διακόπτης» του μεταβολισμού στον υποθάλαμο
Η ερευνά που διεξήχθη από επιστήμονες στο Κέντρο Ερευνών Παχυσαρκίας και Συνοδών Νοσημάτων (OCRC) στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Campinas (UNICAMP) στη Βραζιλία, και χρηματοδοτήθηκε από το ίδρυμα FAPESP, εξετάζει μία μέχρι πρότινος άγνωστη λειτουργία της ορμόνης FGF19. Παρά το γεγονός ότι η δράση της ορμόνης στη ρύθμιση των χολικών οξέων είναι γνωστή, ο ρόλος της στον εγκέφαλο είχε παραμείνει σχετικά αχαρτογράφητος.
Η έρευνα αποκάλυψε ότι η FGF19 λειτουργεί πέρα από το πεπτικό σύστημα, στέλνοντας σήματα απευθείας στον υποθάλαμο, την περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει τον μεταβολισμό και την ενεργειακή ισορροπία. Όταν η ορμόνη φτάσει στον υποθάλαμο, ενεργοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο στέλνει σήμα στα λιποκύτταρα να απελευθερώσουν ενέργεια μέσω θερμογένεσης.
Θερμογένεση: Καύση θερμίδων αντί αποθήκευσης
Η κεντρική διαδικασία της φαινομένου είναι η λεγόμενη «θερμογένεση». Σε πειράματα με παχύσαρκα ποντίκια, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι η χορήγηση της FGF19 αύξησε τη δραστηριότητα του καφέ λιπώδους ιστού. Σε αντίθεση με το λευκό λίπος, που αποθηκεύει ενέργεια, το καφέ λίπος είναι ικανό να καίει θερμίδες για τη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος.
«Ως τώρα, η FGF19 σχετιζόταν μόνο με τη μείωση της τροφής. Η δική μας εργασία αποδεικνύει ότι διεγείρει και την κατανάλωση ενέργειας. Με άλλα λόγια, εκτός από τον έλεγχο της πείνας, ενεργοποιεί και τη θερμογένεση», τονίζει η καθηγήτρια Helena Cristina de Lima Barbosa, επικεφαλής της έρευνας.
Περισσότερα από την απώλεια βάρους: Αντιφλεγμονώδης δράση και αντοχή στο ψύχος
Τα ευρήματα δεν περιορίζονται μόνο στην αύξηση της καύσης θερμίδων. Η μελέτη έδειξε σημαντική βελτίωση στα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα των παχύσαρκων πειραματόζωων και ταυτόχρονα μείωση της φλεγμονής, που συσχετίζεται συχνά με την παχυσαρκία.
Εντυπωσιακή ήταν η παρατήρηση ότι η έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες ενίσχυσε την έκφραση των υποδοχέων της FGF19 στον υποθάλαμο, υποδηλώνοντας ότι η ορμόνη μπορεί να έχει εξελικτικό ρόλο στην ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, διευκολύνοντας έτσι την προσαρμογή σε δύσκολες περιβαλλοντικές συνθήκες μέσω της αυξημένης καύσης ενέργειας.
Μια νέα ελπίδα για καινοτόμες θεραπείες;
Η προσέγγιση πίσω από αυτή την ανακάλυψη παραπέμπει στους μηχανισμούς δράσης σύγχρονων φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας, όπως τα Ozempic και Wegovy, που μιμούνται την ορμόνη GLP-1 για να προκαλέσουν κορεσμό. Ωστόσο, η FGF19 φαίνεται να προσφέρει μια πιο ολοκληρωμένη λύση: δεν περιορίζεται απλώς στην πείνα, αλλά επιπλέον αυξάνει με ενεργό τρόπο την καύση θερμίδων.
Οι ερευνητές ελπίζουν ότι η δημιουργία φαρμάκων που θα μιμούνται τη δράση της FGF19 ή θα ενισχύουν την παραγωγή της μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα στην καταπολέμηση των μεταβολικών νοσημάτων. «Σαφής στόχος μας είναι να κατανοήσουμε πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την φυσική παραγωγή αυτής της ισχυρής μεταβολικής ορμόνης», δηλώνει ο Lucas Zangerolamo, διδακτορικός φοιτητής και βασικός συγγραφέας της μελέτης, σε συνεργασία με το Joslin Diabetes Center της Ιατρικής Σχολής του Harvard.
Η παγκόσμια απειλή της παχυσαρκίας
Η αναγκαιότητα τέτοιων ανακαλύψεων είναι ιδιαίτερα επιτακτική, αν αναλογιστούμε στα δεδομένα του Παγκόσμιου Άτλαντα Παχυσαρκίας, σύμφωνα με τα οποία περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο άτομα παγκοσμίως υποφέρουν από παχυσαρκία, με τις προβλέψεις για αύξηση αυτού του αριθμού σε 1,5 δισεκατομμύριο μέχρι το 2030 εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα.
Η παχυσαρκία συνδέεται με εκατομμύρια πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο από καρδιοαγγειακά νοσήματα, διαβήτη και καρκίνο. Η επιστημονική κοινότητα αναζητά επιγόντως λύσεις που να ξεπερνούν τις παραδοσιακές συμβουλές σχετικά με τη διατροφή και την άσκηση, στοχεύοντας στη βιολογική ρίζα του προβλήματος.
Το μέλλον της έρευνας
Η ομάδα της UNICAMP συνεχίζει τη δόμηση της έρευνας, αξιοποιώντας προηγμένες τεχνικές γονιδιακής ανάλυσης (scRNA-seq) για να εξετάσουν ακριβώς ποια κύτταρα του εγκεφάλου ανταγωνίζονται την FGF19. Ο επόμενος στόχος είναι η συσχέτιση αυτών των ευρημάτων με τα νευρωνικά κυκλώματα που καθορίζουν τη συμπεριφορά μας απέναντι στο φαγητό.
Καθώς η επιστήμη συνεχώς αποκρυπτογραφεί την πολύπλοκη σχέση άξονα «έντερο-εγκέφαλος», η ελπίδα για πιο αποτελεσματικές και βιολογικά στοχευμένες θεραπείες κατά της παχυσαρκίας καθίσταται ολοένα και πιο ρεαλιστική.
