Ανακάλυψε τον επαναστατικό κοσμικό χάρτη του SPHEREx: Η NASA αποκαλύπτει μυστικά του Σύμπαντος! [Video]

Το διαστημικό τηλεσκόπιο SPHEREx της NASA σημείωσε έναν σημαντικό σταθμό στην πορεία του, ολοκληρώνοντας την πρώτη του πλήρη σάρωση του ουρανού και παραδίδοντας στην επιστημονική κοινότητα έναν χάρτη του Σύμπαντος που δεν έχει προηγούμενο. Σε αντίθεση με τις εντυπωσιακές εικόνες του τηλεσκοπίου Hubble ή του James Webb, που εστιάζουν σε μεμονωμένα αντικείμενα με απαράμιλλη λεπτομέρεια, το SPHEREx ακολουθεί μια διαφορετική προσέγγιση φτιάχνοντας τη «μεγάλη εικόνα».

Αφού εκτοξεύτηκε τον Μάρτιο του 2025, το παρατηρητήριο επιδόθηκε σε μήνες σάρωσης του ουρανού σπιθαμή προς σπιθαμή, ολοκληρώνοντας τον πρώτο από τους τέσσερις προγραμματισμένους χάρτες του. Το αποτέλεσμα είναι ένας θησαυρός δεδομένων που καταγράφει εκατομμύρια γαλαξίες και αστέρια, αποτυπώνοντάς τα όχι απλώς ως φωτεινές κουκίδες, αλλά ως φασματικές υπογραφές πλούσιες σε πληροφορία.

Η δύναμη της φασματοσκοπίας

Η μοναδικότητα του SPHEREx έγκειται όχι μόνο στην ευκρίνεια των εικόνων του, αλλά κυρίως στο «βάθος» της χρωματικής του γκάμας. Ενώ το ανθρώπινο μάτι αντιλαμβάνεται τον κόσμο μέσω τριών βασικών χρωμάτων και τα παραδοσιακά τηλεσκόπια χρησιμοποιούν περιορισμένο εύρος φίλτρων, το SPHEREx εξετάζει το Σύμπαν σε 102 διαφορετικά «χρώματα» στο υπέρυθρο φάσμα.

Η τεχνική αυτή, γνωστή ως φασματοσκοπία, λειτουργεί σαν πρίσμα που αναλύει το φως κάθε ουράνιου σώματος στα συστατικά του. Κάθε ένα από αυτά τα 102 μήκη κύματος αποκαλύπτει διαφορετικά χημικά στοιχεία και φυσικές διαδικασίες. Στην ουσία, παρακολουθούμε τον ουρανό όχι με απλά γυαλιά ηλίου, αλλά με έναν εξελιγμένο αναλυτή που μας αποκαλύπτει τη σύνθεση, την απόσταση και την κίνηση των αντικειμένων που παρατηρούμε.

Ξετυλίγοντας το νήμα της Κοσμικής Ιστορίας

Τα δεδομένα που συλλέγονται έχουν τη δυνατότητα να απαντήσουν σε θεμελιώδη ερωτήματα της αστροφυσικής. Ένας κύριος στόχος της αποστολής είναι η μελέτη της «κοσμικής πληθωριστικής διαστολής». Οι επιστήμονες προσβλέπουν, με τη χαρτογράφηση της θέσης εκατοντάδων εκατομμυρίων γαλαξιών σε τρισδιάστατη κλίμακα, να εντοπίσουν στατιστικά μοτίβα που άφησε πίσω του το Big Bang. Αυτά τα ίχνη θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν ή να αναιρέσουν θεωρίες σχετικά με τα πρώτα κλάσματα του δευτερολέπτου της ύπαρξης του Σύμπαντος.

Πέρα από αυτό, το SPHEREx λειτουργεί και ως χρονομηχανή που καταγράφει την ιστορία του φωτός. Μέσω της μέτρησης της συνολικής λάμψης όλων των γαλαξιών, οι ερευνητές θα μπορέσουν να κατανοήσουν καλύτερα πώς σχηματίστηκαν και εξελίχθηκαν οι γαλαξίες, από τις αρχικές «νηπιακές» φάσεις τους μέχρι τις μεγάλες δομές που παρατηρούμε σήμερα.

Κυνηγώντας τα συστατικά της ζωής

Όμως, πέρα από την κοσμολογία, η αποστολή έχει και έναν πιο «γήινο» στόχο: τον εντοπισμό νερού και οργανικών μορίων στον δικό μας Γαλαξία. Το SPHEREx διαθέτει την ικανότητα να ανιχνεύει την ύπαρξη παγωμένου νερού, διοξειδίου του άνθρακα και άλλων στοιχείων που βρίσκονται συνδεδεμένα με κόκκους διαστρικής σκόνης.

Αυτά τα παγωμένα υλικά είναι τα «τούβλα» που συνθέτουν τα πλανητικά συστήματα. Με τη γνώση του πού και σε ποιες ποσότητες απαντώνται αυτά, οι επιστήμονες μπορούν να εκτιμήσουν πόσο συχνά πλανήτες σαν τη Γη μπορεί να είναι εμπλουτισμένοι με τα συστατικά απαραίτητα για την ανάπτυξη της ζωής. Ουσιαστικά, το τηλεσκόπιο χαρτογραφεί τις «αποθήκες» υλικών του Γαλαξία μας, αποκαλύπτοντας το πού υπάρχουν οι όροι για κατοικήσιμους κόσμους.

Μια κληρονομιά δεδομένων

Η ολοκλήρωση του πρώτου χάρτη είναι μόνον η αρχή. Στην διάρκεια της διετούς αποστολής του, το SPHEREx θα σαρώσει τον ουρανό συνολικά τέσσερις φορές. Κάθε σάρωση συμβάλλει στην αύξηση της ακρίβειας των παρατηρήσεων και στην επιβεβαίωση των δεδομένων.

Αυτό που καθιστά την αποστολή ανεκτίμητη είναι η παρακαταθήκη που δημιουργεί. Ο χάρτης θα υπηρετήσει όχι μόνο την παρούσα επιστημονική ομάδα, αλλά θα αποτελέσει και έναν οδηγό για μελλοντικές έρευνες. Όταν οι αστρονόμοι ανακαλύψουν κάτι παράξενο ή ενδιαφέρον στα δεδομένα του SPHEREx, θα έχουν τη δυνατότητα να στραφούν προς τα ισχυρά «σημειακής στόχευσης» τηλεσκόπια, όπως το James Webb, για μια πιο προσεκτική ανάλυση.