Γράφει η Ελένη Κομνηνού, Ρευματολόγος και Υπεύθυνη του Τμήματος Αυτοάνοσων Ρευματικών Νοσημάτων στην Κύηση, και Μητέρα.
Η εφηβεία συνιστά μία εξαιρετικά σημαντική και δυναμική περίοδο που φέρνει σημαντικές ορμονικές αλλαγές, προκαλώντας την ανάπτυξη των δευτερογενών σεξουαλικών χαρακτηριστικών και την αναπαραγωγική ωριμότητα. Οι αλλαγές αυτές επηρεάζουν όχι μόνο την ψυχολογία αλλά και το ανοσοποιητικό σύστημα του εφήβου, το οποίο οφείλουμε να παρακολουθούμε προσεκτικά.
Πώς επηρεάζει η εφηβεία το Ανοσοποιητικό Σύστημα;
Η απότομη αύξηση των ορμονών, όπως τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη, κατά την εφηβεία προκαλεί σημαντικές φυσιολογικές αλλαγές στο ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτή τη περίοδο, το ανοσοποιητικό σύστημα αναπτύσσεται και ωριμάζει, αλλά ταυτόχρονα καθίσταται πιο ευάλωτο στην ανάπτυξη αυτοανοσίας.
Μπορεί η εφηβεία να πυροδοτήσει αυτοάνοσα νοσήματα;
Η εφηβεία είναι ένα κρίσιμο σημείο καμπής για την αύξηση αυτοάνοσων νοσημάτων που προκύπτουν από Τ κύτταρα, όπως η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (ΣΚΠ). Οι ορμόνες επηρεάζουν σε βάθος το ανοσοποιητικό σύστημα, λειτουργώντας ως χημικοί αγγελιοφόροι που ρυθμίζουν λειτουργίες όπως η διάθεση και ο μεταβολισμός. Ενώ δεν είναι άμεσοι παράγοντες που προκαλούν αυτοάνοσα νοσήματα, δρουν ως ανοσοενισχυτικά.
Έτσι, οι αλλαγές στις ορμόνες κατά την εφηβεία είναι πιθανό να αυξήσουν την ευαισθησία σε αυτοάνοσες διαταραχές. Οι γυναικείες ορμόνες, κυρίως τα οιστρογόνα, μπορούν να ενισχύσουν τις ανοσολογικές αποκρίσεις, προάγοντας την παραγωγή αυτοαντιδραστικών κυττάρων και αυτοαντισωμάτων. Επιπλέον, το χρωμόσωμα Χ φέρει γονίδια που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα, συνεισφέροντας στον αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ασθενειών.
Ως αποτέλεσμα, η εφηβεία είναι μια περίοδος κατά την οποία η ευαισθησία σε ασθένειες μπορεί να αλλάξει δραματικά για ένα άτομο, με πιθανές συνέπειες και για άτομα που ήδη πάσχουν από εγκατεστημένες ασθένειες.
Συχνές αυτοάνοσες διαταραχές στους εφήβους
- Διαβήτης τύπου 1: Εμφανίζεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται και καταστρέφει τα β-κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη στο πάγκρεας.
- Κοιλιοκάκη: Αυτοάνοσο νόσημα που προκύπτει από την κατανάλωση γλουτένης.
- Νεανική Ρευματοειδής Αρθρίτιδα: Μια φλεγμονώδης διαταραχή που επηρεάζει τις αρθρώσεις και εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της εφηβείας.
- Παιδιατρικός Λύκος (Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος): Η συχνότητα εμφάνισης του νεανικού Λύκου αυξάνεται από την παιδική ηλικία έως την εφηβεία, με την αναλογία γυναικών/ανδρών να αλλάζει δραματικά.
- Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (ΣΚΠ): Σπάνια πριν από την εφηβεία, αλλά με σημαντική αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης σε κορίτσια.
- Αυτοάνοση Νόσος του Θυρεοειδούς: Αυτή η νόσος εμφανίζει επίσης αύξηση του κινδύνου στις γυναίκες, κυρίως κατά τη διάρκεια της εφηβείας.
Ο Ρόλος του Χρόνου
Η ηλικία στην εμμηναρχή είναι επίσης σημαντική, καθώς υπάρχει σύνδεση μεταξύ της ηλικίας έναρξης της εμμήνου ρύσεως και του κινδύνου ανάπτυξης αυτοάνοσων νοσημάτων, κυρίως ΣΚΠ. Η νεότερη ηλικία στην εμμηναρχή συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο.
Οι ορμονικές επιδράσεις μπορεί να είναι θετικές ή αρνητικές, κάτι που ανοίγει νέες ευκαιρίες για θεραπευτικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στη ρύθμιση των ανοσολογικών επιδράσεων των ορμονών του φύλου. Πιλοτικές μελέτες για την χορήγηση ορμονών σε αυτοάνοσες ασθένειες έχουν δείξει υπόσχεση, αν και η χρήση ορμονών μπορεί να μην είναι κατάλληλη για όλους.
Η χορήγηση Αντισυλληπτικών σε έφηβες με ΣΕΛ αντενδείκνυται, και η άμεση παρέμβαση στο ανοσοποιητικό μπορεί να είναι πιο κατάλληλη. Οι ανοσοτροποποιητικές επιδράσεις των ορμονών απαιτούν εξερεύνηση και έρευνα, ειδικά για τα τρανς άτομα που επιλέγουν ορμονοθεραπεία.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Η εφηβεία είναι μια κρίσιμη περίοδος όσον αφορά τη λειτουργική ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει την αυξημένη συχνότητα εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων. Η αξιοποίηση αυτής της γνώσης μπορεί να ανοίξει το δρόμο για νέες θεραπευτικές στρατηγικές στο μέλλον.
