Η επιστροφή ανθρώπων στη Σελήνη δεν είναι απλώς μια τεχνική πρόκληση, αλλά ένα περίπλοκο παζλ ρίσκου, προϋπολογισμού και στρατηγικής. Καθώς η NASA ετοιμάζεται για τις πολυαναμενόμενες αποστολές Artemis, μια φαινομενικά απλή ερώτηση έχει αναδειχθεί σε κεντρικό θέμα συζητήσεων: Πόσο ασφαλές είναι να εξαρτάται κανείς από ένα μόνο σεληνιακό rover; Και άλλωστε, τι θα συμβεί αν αυτός ο κρίσιμος κρίκος της αλυσίδας υποκύψει;
Πίσω από κλειστές πόρτες, η συζήτηση έχει επεκταθεί πέρα από τις αρχικές εκτιμήσεις. Η NASA εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να χρηματοδοτήσει όχι μόνο τον νικητή του διαγωνισμού για το νέο Lunar Terrain Vehicle, αλλά και έναν δεύτερο κατασκευαστή έτοιμο να παρέμβει σε περίπτωση ανάγκης. Αυτή η επιλογή λειτουργεί ως προληπτική ασφάλιση: μια μικρή επένδυση τώρα για να αποφευχθεί μια πιθανή καταστροφή στο μέλλον.
Το νέο Lunar Terrain Vehicle θα είναι το κέντρο της κινητικότητας των αστροναυτών στο νότιο πόλο της Σελήνης, μιας περιοχής γεμάτης από σκοτεινούς κρατήρες και πάγο, αλλά και επιστημονικές ευκαιρίες. Οι εταιρείες Intuitive Machines, Lunar Outpost και Astrolab πέρασαν από μια πρώτη φάση χρηματοδότησης το 2024 για την ανάπτυξη πρωτοτύπων και τεχνικών σχεδίων. Οι προτάσεις τους έχουν ολοκληρωθεί και η NASA ετοιμάζεται να λάβει την τελική της απόφαση. Με ένα συμβόλαιο υπηρεσιών που ενδέχεται να ανέλθει συνολικά σε 4,6 δισεκατομμύρια ευρώ για μια δεκαετία, είναι απολύτως λογικό να θεωρεί κανείς ότι το LTV θα αποτελέσει μία από τις πιο σημαντικές αναθέσεις της εποχής μας.
Ωστόσο, το πρόβλημα είναι κλασικό: από το διαθέσιμο budget χωράει μόνο ένας νικητής. Κι αυτό δημιουργεί ένα ενδεχόμενο σημείο αποτυχίας για ολόκληρο τον σχεδιασμό της αποστολής Artemis. Οι πιο έμπειροι του προγράμματος θυμούνται το 2014, όταν η Boeing βρέθηκε κοντά στο να κυριαρχήσει στο Commercial Crew Program, πριν το έκτακτο «φρένο» δώσει την ευκαιρία στη SpaceX και σώσει την κατάσταση. Μια πιο πρόσφατη απόδειξη του κινδύνου ήρθε με την αιφνίδια αποχώρηση της Collins από το πρόγραμμα των νέων διαστημικών στολών, μια εξέλιξη που άφησε τη NASA με λιγότερες επιλογές και περισσότερη πίεση.
Σ’ αυτήν την ιστορική συγκυρία, γεννήθηκε η ιδέα του επιλαχόντα. Το σχέδιο προβλέπει ότι ο δεύτερος στη σειρά θα λάβει ένα μικρότερο αλλά σταθερό πακέτο χρηματοδότησης (μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε βάθος χρόνου) ικανό να επιτρέψει στη σχεδίαση του rover του να προχωρήσει έως την κρίσιμη τεχνική ανασκόπηση. Έτσι, αν ο βασικός ανάδοχος αντιμετωπίσει σοβαρές δυσκολίες ή αποσυρθεί, ο δεύτερος μπορεί να ενεργοποιηθεί σχεδόν άμεσα. Ουσιαστικά, η NASA θα αποκτήσει χρόνο, ευελιξία και μια ελάχιστη εγγύηση συνέχειας της αποστολής.
Η στρατηγική αυτή έχει και κοινωνικοοικονομικές πτυχές. Για μικρότερες εταιρείες όπως η Lunar Outpost και η Astrolab, η ύπαρξη ενός κρατικού συμβολαίου, έστω και σε περιορισμένη μορφή, θα μπορούσε να γίνει ζήτημα επιβίωσης. Η απουσία χρηματοδότησης θα μπορούσε να τις αναγκάσει να αποσυρθούν ή να περιορίσουν τις δραστηριότητές τους, γεγονός που θα μείωνε τον ανταγωνισμό και την καινοτομία σε ένα από τα πιο κρίσιμα πεδία της διαστημικής βιομηχανίας.
Ωστόσο, η χρονική στιγμή complicates την κατάσταση. Στην ηγεσία της NASA βρίσκεται μια μεταβατική διοίκηση: ο προσωρινός επικεφαλής Sean Duffy αναμένεται να αποχωρήσει, ενώ ο Jared Isaacman (νέος υποψήφιος διοικητής) θα κληθεί να ασχοληθεί με το ζήτημα μόλις αναλάβει επίσημα. Χωρίς μια σαφή πολιτική κατεύθυνση πάνω στην ηγεσία, οι υπεύθυνοι του LTV ενδέχεται να στραφούν στην «ασφαλή» αλλά περιοριστική επιλογή του ενός αναδόχου.
Παρά τις προκλήσεις, οι παρατηρητές του προγράμματος βλέπουν μια μοναδική ευκαιρία: οι τεχνικές προτάσεις των τριών ομάδων διαφέρουν όχι μόνο σε σχεδιασμό, αλλά και σε φιλοσοφίες ισχύος, αυτονομίας, φορτίου και υποστήριξης επιστημονικών εργαλείων. Η NASA, με τα σχετικά ευέλικτα τεχνικά της κριτήρια, έχει καταφέρει να ενθαρρύνει μια ασυνήθιστη ποικιλία στον σχεδιασμό των οχημάτων. Η διατήρηση δύο γραμμών ανάπτυξης θα επιτρέψει στον οργανισμό να μην καταθέσει όλες του τις ελπίδες σε μία μόνο τεχνική προσέγγιση.
Η τελική απόφαση αναμένεται μέχρι το τέλος του μήνα. Αν εξασφαλιστούν οι πόροι, η αποστολή Artemis θα κερδίσει ένα κρίσιμο δίχτυ ασφαλείας και έναν ενισχυμένο βαθμό ανθεκτικότητας απέναντι στα κοινά εμπόδια που απειλούν μεγάλα διαστημικά έργα. Αν όχι, τότε το πρόγραμμα θα προχωρήσει ποντάροντας σε ένα μοναδικό rover, ελπίζοντας ότι η ιστορία δεν θα επαναληφθεί με καθυστερήσεις, υπερβάσεις και τεχνικά αδιέξοδα.
