Μια πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Cambridge αποκαλύπτει ότι η ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου δεν ακολουθεί μια γραμμική πορεία, αλλά περνάει από πέντε διακριτές “εποχές” που περιλαμβάνουν όλο το φάσμα της ανθρώπινης ζωής, από τη γέννηση μέχρι τα γηρατειά.
Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο Nature Communications, χρησιμοποίησε καινοτόμες τεχνικές μαγνητικής τομογραφίας που αποκαλύπτουν την κίνηση των υγρών στον εγκέφαλο. Αυτή η μέθοδος προσέφερε τη δυνατότητα χαρτογράφησης των διαδρομών που συνδέουν διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, επιτρέποντας στους επιστήμονες να παρακολουθήσουν αλλαγές στη συνδεσιμότητα των εγκεφαλικών κυκλωμάτων καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής.
Το πρώτο στάδιο της ανάπτυξης, που αντιστοιχεί στην περίοδο από τη γέννηση έως περίπου τα εννέα χρόνια, περιλαμβάνει τη δημιουργία εκατομμυρίων νέων συνδέσεων. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, ο εγκέφαλος απομακρύνει τις μη χρήσιμες συνδέσεις, με στόχο την αύξηση της αποδοτικότητάς του. Η φαιά και λευκή ουσία παρουσιάζουν ραγδαία ανάπτυξη και η συνολική δομή του εγκεφάλου αρχίζει να αποκτά μια σταθερή μορφή.
Γύρω από την ηλικία των εννέα ετών παρατηρείται το πρώτο σημαντικό “γύρισμα” στην εγκεφαλική ανάπτυξη. Από εκεί και πέρα μέχρι τα 32, ο εγκέφαλος συνεχίζει να εξελίσσεται και να βελτιώνει τη συνδεσιμότητά του. Η εφηβεία, όπως αποκαλύπτει η έρευνα, δεν περιορίζεται στα 18 ή 20 χρόνια, αλλά εκτείνεται μέχρι την αρχή της τρίτης δεκαετίας της ζωής, φέρνοντας ωρίμανση στις λειτουργίες και αυξανόμενη αποτελεσματικότητα στις νευρωνικές διαδρομές.
Από την ηλικία των 32 ετών ξεκινά η τρίτη εποχή, κατά την οποία ο εγκέφαλος διατηρεί μια σταθερή απόδοση και αποκτά εξειδικευμένες λειτουργίες. Αυτή η φάση διαρκεί αρκετές δεκαετίες, χωρίς την εμφάνιση μεγάλων αλλαγών. Ωστόσο, η επόμενη μεταβολή συμβαίνει γύρω στα 66 έτη, όπου αρχίζουν να εμφανίζονται σημάδια πρόωρης γήρανσης, όπως η μείωση της συνδεσιμότητας και η λιγότερη αποδοτική συνεργασία ορισμένων περιοχών.
Η τελευταία αυτή εποχή ξεκινά περίπου στα 83 έτη. Σε αυτό το στάδιο, ο εγκέφαλος βασίζεται λιγότερο σε μεγάλες διασυνδέσεις και περισσότερο σε συγκεκριμένες περιοχές, που προσπαθούν να αντισταθμίσουν τη μείωση της συνολικής επικοινωνίας και του νοητικού δυναμικού.
Οι ερευνητές τονίζουν τη σημασία της κατανόησης αυτών των “εποχών” για την αναγνώριση και κατανόηση νευροαναπτυξιακών και ψυχικών διαταραχών. Η επίγνωση των κρίσιμων ηλικιών και μεταβατικών στιγμών θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύτιμη για την πρόληψη και θεραπεία διαταραχών, εντοπίζοντας τις χρονικές περιόδους όπου ο εγκέφαλος είναι πιο επιρρεπής σε αλλαγές.
