Μία από τις πιο ρηξικέλευθες εξελίξεις στον τομέα της έρευνας για τη μακροχρόνια υγεία επανέρχεται στο προσκήνιο με εντυπωσιακά αποτελέσματα: μια νέα συνδυαστική θεραπεία, που περιλαμβάνει δύο καλά γνωστές ουσίες, έχει τη δυνατότητα να επαναφέρει χαρακτηριστικά νέων οργανισμών και να επεκτείνει τη ζωή υπέργηρων αρσενικών ποντικιών κατά περίπου 70%. Όχι, δεν πρόκειται για καινοφανείς γονιδιακές τεχνολογίες ούτε για περίπλοκα βιοτεχνολογικά κόλπα. Ο λόγος για ένα συνδυασμό ορμόνης και αναστολέα ενός συγκεκριμένου μοριακού μονοπατιού, που φαίνεται να ενεργοποιεί σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Aging-US από τη ομάδα της Irina M. Conboy στο University of California, Berkeley, αποκαλύπτει ένα γεγονός που στο παρελθόν φαινόταν σχεδόν αδύνατο: ο συνδυασμός οξυτοκίνης και του αναστολέα Alk5 (γνωστός και ως OT+A5i) όχι μόνο επιβραδύνει τη διαδικασία γήρανσης, αλλά βελτιώνει δραστικά την ευελιξία, τη μνήμη, καθώς και τη συνολική υγεία ηλικιωμένων ποντικιών ηλικίας 25 μηνών, που ισοδυναμεί με περίπου 75 χρόνια ανθρώπινης ζωής.
Η οξυτοκίνη είναι γνωστή ως η «ορμόνη της κοινωνικής σύνδεσης» και διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην επούλωση ιστών, ενώ ο αναστολέας Alk5 αναστέλλει το μονοπάτι TGF-beta, ένα σύστημα σηματοδότησης που υπερλειτουργεί με την ηλικία και σχετίζεται με φλεγμονή και κυτταρική δυσλειτουργία. Ο στόχος της έρευνας ήταν απλός: μία ουσία ενισχύει τη φυσική ικανότητα ανανέωσης των ιστών, ενώ η άλλη περιορίζει τα μοριακά σήματα που φρενάρουν αυτή τη διαδικασία στα ηλικιωμένα άτομα.
Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά: τα αρσενικά ποντίκια που ακολούθησαν τη θεραπεία παρουσίασαν σχεδόν τριπλάσιες πιθανότητες επιβίωσης σε κάθε στάδιο χρονικά σε σχέση με τα ποντίκια που δεν έλαβαν τη θεραπεία. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η επέκταση της ζωής φτάνει το 73% από την έναρξη της θεραπείας, με τα ζώα να επιδεικνύουν συμπεριφορές και φυσιολογικές παραμέτρους που θύμιζαν πολύ νεότερους οργανισμούς.
Επιπλέον, η θεραπεία επανέφερε «νεανικά» πρότυπα στις πρωτεΐνες του αίματος, μειώνοντας αυτό που οι επιστήμονες ονομάζουν βιολογικό θόρυβο—την τυχαία και δυσλειτουργική δραστηριότητα που αυξάνεται με την ηλικία και συσχετίζεται με την επιδείνωση της υγείας σε πολλαπλά επίπεδα. Αυτή η «μοριακή ηρεμία» φαίνεται να είναι κρίσιμη για τη σταθεροποίηση της φυσιολογικής κατάστασης στον ηλικιωμένο οργανισμό.
Ωστόσο, τα αποτελέσματα δεν ήταν ομοιόμορφα. Τα θηλυκά ποντίκια παρουσίασαν μόνο βραχυπρόθεσμα οφέλη και δεν είδαν αντίστοιχη επέκταση ζωής. Αν και παρατηρήθηκε μερική βελτίωση στη φυσιολογία και, εντυπωσιακά, αύξηση στη γονιμότητα μεσήλικων θηλυκών, η μακροπρόθεσμη επίδραση της θεραπείας ήταν σαφώς περιορισμένη. Αυτό το εύρημα ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο για την έρευνα της μακροχρόνιας υγείας: η γήρανση μπορεί να διαφέρει ανά φύλο, υποδηλώνοντας την ανάγκη για διαφορετικά εργαλεία παρέμβασης.
Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι δεν έχουν πλήρως κατανοήσει γιατί οι θηλυκές συμμετοχές δεν αντεπεξήλθαν εξίσου. Η διαφορά στις ορμονικές παραμέτρους, οι ανισότητες στο ανοσοποιητικό σύστημα ή ακόμη και οι αλλαγές στον μεταβολισμό που συμβαδίζουν με την ηλικία μπορεί να συμβάλλουν σε αυτό το φαινόμενο. Η πιο σημαντική συνεισφορά της μελέτης είναι ότι παρέχει ένα λειτουργικό μοντέλο για να εξεταστούν τέτοιες διαφορές με αναλυτικό τρόπο.
Και το ερώτημα που προκύπτει είναι: τι σημαίνει αυτό για τους ανθρώπους;
Το ότι η οξυτοκίνη είναι ήδη κλινικά δοκιμασμένη και ότι οι αναστολείς Alk5 διερευνώνται σε τρέχουσες κλινικές δοκιμές καθιστά τον συνδυασμό αυτόν, τουλάχιστον θεωρητικά, έναν υποψήφιο για μελλοντικές παρεμβάσεις υγείας σε ηλικιωμένα άτομα. Ωστόσο, η μετάβαση από τα ποντίκια στους ανθρώπους δεν είναι απλή και περιλαμβάνει πολλές προκλήσεις. Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι αυτή η θεραπεία θα έχει τα ίδια αποτελέσματα στο ανθρώπινο σώμα, πόσω μάλλον ότι θα είναι σε θέση να επεκτείνει τη ζωή κατά πολλές δεκαετίες.
Παρ′ όλα αυτά, η μελέτη αποδεικνύει ένα πολύτιμο σημείο: η γήρανση δεν είναι μια στατική και αμετάβλητη διαδικασία. Υπάρχουν βιολογικά μονοπάτια μέσα στον οργανισμό που μπορούμε να τροποποιήσουμε, και με την κατάλληλη στόχευση, ακόμα και ένας απλός συνδυασμός γνωστών ουσιών μπορεί να αλλάξει τη ρουτίνα της φθοράς.
Ένα είναι σίγουρο: η επόμενη δεκαετία της έρευνας για τη μακροχρόνια υγεία θα είναι πιο ανατρεπτική από ποτέ.
