Στην καθημερινότητά μας, τα φυτά συχνά αποδεικνύουν εκπληκτική αντοχή. Ανενεργές ποτίστρες, περίεργες γάτες ή έντονος ήλιος δεν μπορούν να τα σταματήσουν. Ωστόσο, μια νέα μελέτη αποδεικνύει ότι αυτά τα μικρά θαύματα της φύσης κατέχουν πολύ περισσότερη δύναμη από ό,τι φανταζόμασταν.
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο iScience, το Physcomitrium patens (ένα κοινό και ευρέως διαδεδομένο είδος βρύου) όχι μόνο επιβίωσε για 9 μήνες εκτεθειμένο στο κενό του Διαστήματος, αλλά επέστρεψε στη Γη έτοιμο να συνεχίσει την ανάπτυξή του σαν να μην είχε συμβεί τίποτα.
Η ομάδα του Tomomichi Fujita από το Hokkaido University δεν ανέμενε ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Το συγκεκριμένο δείγμα, μια ώριμη, αποξηραμένη δομή βρύου γεμάτη σπόρους, είχε στερεωθεί σε ένα ειδικά σχεδιασμένο πάνελ έξω από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Για 283 ημέρες βίωσε απευθείας το κενό, έντονη κοσμική ακτινοβολία και θερμοκρασίες που κυμαίνονταν από ακραίο ψύχος έως καυτό μέταλλο. Ήταν μια πραγματική δοκιμασία αντοχής και, όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, τα ποσοστά επιβίωσης θα έπρεπε να είναι σχεδόν μηδενικά.
Μετά την επιστροφή των δειγμάτων μέσω της αποστολής CRS-16 της SpaceX, η ανάλυση του υλικού αποκάλυψε ότι περίπου το 80% των σπορίων επέστρεψαν στη Γη σε υγιή κατάσταση. Από αυτά, σχεδόν το 90% κατάφερε να φυτρώσει ξανά, συνεχίζοντας την ανάπτυξή του σαν να είχαν περάσει μήνες απλώς σε έναν σκοτεινό αποθηκευτικό χώρο και όχι σε ένα από τα πιο αφιλόξενα περιβάλλοντα του Ηλιακού μας Συστήματος.
Η μελέτη υπογραμμίζει κάτι που οι αστροβιολόγοι είχαν υποψιαστεί για χρόνια: η ζωή στη Γη, ακόμη και σε απλά φυτά όπως το βρύο, μπορεί να αντέξει πολύ πιο ακραίες συνθήκες απ’ όσες θεωρούμε «λογικές». Δεν είναι η πρώτη φορά που επιστήμονες στέλνουν οργανισμούς στο Διάστημα για δοκιμές αντοχής. Μικροοργανισμοί, βακτήρια, μύκητες και τα διάσημα tardigrades έχουν αποδείξει ότι μπορούν να αντέξουν απόλυτο κενό, αυξημένη ακτινοβολία και έλλειψη νερού για εβδομάδες ή και μήνες. Ωστόσο, το συγκεκριμένο βρύο, με την ιστορία του ως ένας από τους πρώτους αποίκους της ξηράς στον πλανήτη, ήταν εξαιρετικός υποψήφιος για μια πιο τολμηρή δοκιμασία.
Ο Fujita εξηγεί ότι το Physcomitrium patens έχει εξελιχθεί ώστε να επιβιώνει σε μερικά από τα πιο αφιλόξενα περιβάλλοντα της Γης: παγωμένες περιοχές της Ανταρκτικής, ηφαιστειακά πεδία, ψηλές κορυφές βουνών. Η ομάδα του αναρωτιόταν αν αυτή η φυσική ανθεκτικότητα θα μπορούσε να επεκταθεί σε συνθήκες που καμία μορφή ζωής της Γης δεν συναντά φυσικά, όπως το Διάστημα. Επιπλέον, επειδή το συγκεκριμένο είδος είναι γενετικά καλά κατανοητό, είναι ιδανικό για τη μελέτη της επίδρασης ακραίων εξωγήινων παραγόντων στο φυτικό ιστό.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του έξω από τον ISS, το βρύο αντιμετώπισε ένα σύνολο πιέσεων που είναι αδύνατο να προσομοιωθούν πλήρως στη Γη: συνεχείς εναλλαγές θερμοκρασίας, κοσμική ακτινοβολία υψηλής ενέργειας και απόλυτο κενό. Η αβεβαιότητα ήταν ο μεγαλύτερος εχθρός των ερευνητών. Δεν υπήρχε τρόπος να γνωρίζουν πόση ζημιά θα προκαλούσε ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων.
Όταν τα δείγματα άρχισαν να αναπτύσσονται ξανά, η ομάδα συνειδητοποίησε ότι είχε συμβεί κάτι αξιοσημείωτο. Οι χρωστικές του φυτού, όπως η χλωροφυλλή, παρέμεναν σε επίπεδα σχεδόν όμοια με τα κανονικά. Οι ιστοί δεν είχαν υποστεί ανεπανόρθωτες βλάβες, και τα σπορία συνέχισαν να βλαστάνουν με σταθερότητα. Οι ερευνητές παρακολουθούσαν έναν μικρό οργανισμό να αποδεικνύει ότι η ζωή μπορεί όχι μόνο να αντέξει, αλλά και να επιβιώσει, ακόμη και μετά από μήνες στο κενό του Διαστήματος.
Φυσικά, αυτή η προοδευτική μελέτη αναφέρεται σε ένα μόνο είδος βρύου· δεν έχουμε ακόμα σαφή εικόνα εάν το ίδιο ισχύει για άλλα φυτά ή πιο σύνθετους οργανισμούς. Οι ερευνες στο Διάστημα, λόγω του υψηλού κόστους και της πολυπλοκότητάς τους, παραμένουν μια πρόκληση. Παρ’ όλα αυτά, ο Fujita σκοπεύει να προχωρήσει. Κάθε βήμα φέρνει τους ερευνητές πιο κοντά στο να κατανοήσουν πώς θα μπορούσαν να δημιουργηθούν κλειστά οικοσυστήματα σε μελλοντικές αποστολές στη Σελήνη ή τον Άρη, καθώς και πώς τα φυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως πρωτοπόροι οργανισμοί στις ανθρώπινες προσπάθειες αποίκισης.
