Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Περίπου 4.000 άτομα ηλικίας έως 90 ετών συμμετείχαν σε μια ολοκληρωμένη μελέτη σαρώσεων μαγνητικής τομογραφίας, προσπαθώντας να αποκαλύψουν τις συνδέσεις μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων. Η πρόσφατη έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Cambridge έδειξε ότι ο εγκέφαλος παραμένει σε μια εφηβική φάση μέχρι την αρχή της δεκαετίας των 30, περίοδο κατά την οποία φτάνουμε στο «αποκορύφωμα» μας.
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι τα ευρήματα αυτά θα μπορούσαν να προσφέρουν νέες γνώσεις σχετικά με τον κίνδυνο εμφάνισης ψυχικών διαταραχών και άνοιας σε διαφορετικές φάσεις της ζωής.
Ο εγκέφαλος συνεχώς μεταλλάσσεται σε απάντηση σε νέες γνώσεις και εμπειρίες, αλλά η μελέτη υποδεικνύει ότι αυτή η διαδικασία δεν είναι ευθύγραμμη καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Στην πραγματικότητα, οι αλλαγές μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε πέντε διακριτές φάσεις:
- Παιδική ηλικία – από τη γέννηση έως 9 ετών
- Εφηβεία – από 9 έως 32 ετών
- Ενηλικίωση – από 32 έως 66 ετών
- Πρόωρη γήρανση – από 66 έως 83 ετών
- Όψιμη γήρανση – από 83 ετών και μετά
«Ο εγκέφαλος επανασυνδέεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής: πάντα ενισχύει και αποδυναμώνει τις συνδέσεις. Δεν είναι σταθερό μοτίβο – υπάρχουν διακυμάνσεις και φάσεις επανασύνδεσης,» δήλωσε η Δρ. Alexa Mousley στο BBC.
Ορισμένοι άνθρωποι επιτυγχάνουν αυτά τα ορόσημα νωρίτερα ή αργότερα από άλλους, αλλά οι ερευνητές εξέφρασαν την εντύπωσή τους για την ξεκάθαρη διαφοροποίηση των ηλικιών στα δεδομένα τους. Αυτές οι φάσεις αναδείχθηκαν μόλις τώρα, χάρη στην εκτενή διαθεσιμότητα εγκεφαλικών σαρώσεων, όπως καταγράφεται στην μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Communications.
Οι πέντε φάσεις του εγκεφάλου
- Παιδική ηλικία – Αυτή είναι η περίοδος ραγδαίας ανάπτυξης του εγκεφάλου, όπου παρατηρείται μείωση των υπερβολικών συνδέσεων (συναπτικών) που αναπτύσσονται κατά την παιδική ηλικία. Ο εγκέφαλος εδώ γίνεται λιγότερο αποτελεσματικός, λειτουργώντας όπως ένα παιδί που περιπλανιέται σε ένα πάρκο.
- Εφηβεία – Από την ηλικία των 9 ετών, οι συνδέσεις στον εγκέφαλο περνούν από μια περίοδο αυξημένης αποτελεσματικότητας. Η Δρ. Mousley περιγράφει αυτή την αλλαγή ως «τεράστια» και σημειώνει ότι είναι η περίοδος με τον μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης ψυχικών διαταραχών.
- Ενηλικίωση – Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από σταθερότητα και διαρκεί μέχρι τα 66. Οι αλλαγές είναι πιο αργές, με τον εγκέφαλο να επανακαθορίζει την αποτελεσματικότητα του.
- Πρόωρη γήρανση – Ξεκινά στα 66 χρόνια, με μετατοπίσεις στις συνδέσεις του εγκεφάλου, ο οποίος αρχίζει να χωρίζεται σε περιοχές που συνεργάζονται πιο στενά. Αυτή είναι επίσης η ηλικία που αρχίζουν να εμφανίζονται προβλήματα όπως η άνοια.
- Όψιμη γήρανση – Στα 83 και μετά, οι αλλαγές στον εγκέφαλο είναι έντονες και στόχο έχουν τη μείωση της λειτουργικότητας.
Η Δρ. Mousley σημείωσε ότι ήταν εντυπωσιακό πόσο καλά οι ηλικιακές φάσεις ευθυγραμμίζονται με σημαντικά ορόσημα, όπως η εφηβεία και οι αλλαγές στη ζωή που εμφανίζονται στην αρχή της δεκαετίας των 30.
«Μια πολύ ωραία μελέτη»
Η μελέτη δεν διαχώρισε τους άνδρες και τις γυναίκες, και οι ερωτήσεις σχετικά με τον αντίκτυπο της εμμηνόπαυσης στον εγκέφαλο παραμένουν αναπάντητες.
Ο Duncan Astle, καθηγητής νευροπληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και μέλος της ερευνητικής ομάδας, δήλωσε: «Πολλές νευροαναπτυξιακές, ψυχικές και νευρολογικές παθήσεις σχετίζονται με τον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλός μας. Οι διαφορές στην εγκεφαλική λειτουργία μπορεί να προβλέψουν προβλήματα προσοχής, γλώσσας, μνήμης και συμπεριφορών.»
Η καθηγήτρια Tara Spires-Jones, διευθύντρια του κέντρου για τις ανακαλύψεις επιστημών του εγκεφάλου στο Πανεπιστήμιο του Edinburgh, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα, επισήμανε ότι η μελέτη τονίζει πόσο σημαντικές είναι οι αλλαγές που μπορεί να βιώσει ο εγκέφαλός μας διαχρονικά.
Η καθηγήτρια συμπλήρωσε ότι τα αποτελέσματα «ταιριάζουν καλά» με τις γνώσεις μας για τη γήρανση του εγκεφάλου, όμως προειδοποίησε ότι «δεν θα βιώσει ο κάθε άνθρωπος αυτές τις αλλαγές δικαίως στην ίδια ηλικία».
Πηγή: BBC News
