Η σημερινή 5η Δεκεμβρίου προσέφερε μια σημαντική εξέλιξη στον τομέα της ψηφιακής αστυνόμευσης στην Ευρώπη, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε επιβολή προστίμου 120 εκατομμυρίων ευρώ στην πλατφόρμα X (πρώην Twitter), του Elon Musk. Αυτή η απόφαση αντιπροσωπεύει το πρώτο παράδειγμα εφαρμογής των κυρώσεων στο πλαίσιο της Πράξης για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act – DSA), ενός νομοθετικού πλαισίου που στοχεύει στον έλεγχο και τη ρύθμιση της ισχυρής επιρροής των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών.
Ωστόσο, όχι μόνο ένα απλό χρηματικό πρόστιμο είναι αυτή η απόφαση. Εξετάζει βαθύτερα ζητήματα που θίγουν αμφισβητούμενες πρακτικές του μοντέλου λειτουργίας του Musk, το οποίο άλλαξε ριζικά την πλατφόρμα από την ημέρα που την ανέλαβε. Το πρόστιμο αναδεικνύει τρεις κύριες παραβιάσεις: τη χρησιμοποίηση παραπλανητικών “μπλε τικ”, την έλλειψη διαφάνειας στις διαφημίσεις και τον αποκλεισμό των ερευνητών από τα δεδομένα της πλατφόρμας.
Η παγίδα του Μπλε Τικ
Στο επίκεντρο της απόφασης βρίσκεται το αμφιλεγόμενο σύστημα πιστοποίησης χρηστών. Παλαιότερα, το “μπλε τικ” ήταν ένδειξη αυθεντικότητας για δημόσια πρόσωπα, δημοσιογράφους και οργανισμούς. Στην εποχή του Musk, αυτό το σήμα μετατράπηκε σε επί πληρωμή προνόμιο, διαθέσιμο σε κάθε χρήστη με πιστωτική κάρτα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαρακτήρισε αυτή την πρακτική ως «κακόβουλη», επισημαίνοντας ότι παραπλανά τους χρήστες, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση ότι οι λογαριασμοί με το μπλε σήμα είναι επαληθευμένοι και αξιόπιστοι, ενώ στην πραγματικότητα είναι απλώς συνδρομητές. Αυτό, σύμφωνα με την ΕΕ, εκθέτει τους χρήστες σε κινδύνους απάτης και παραπληροφόρησης, διευκολύνοντας κακόβουλους δρώντες να αποκτούν μια ψευδή εγκυρότητα.
Σκοτάδι στα διαφημιστικά δεδομένα
Η αδιαφάνεια αποδεικνύεται ότι είναι το δεύτερο αγκάθι στη σχέση ΕΕ-X. Η DSA απαιτεί από τις μεγάλες πλατφόρμες να διατηρούν δημόσια περιστατικά διαφημίσεων, τα οποία είναι κρίσιμα για τη διαφάνεια και την έγκυρη ενημέρωση. Οι έρευνες των ευρωπαϊκών αρχών αποκάλυψαν ότι το αποθετήριο του X είναι πρακτικά ανενεργό: ελλιπές και δυσλειτουργικό στο σχεδιασμό του, αποθαρρύνοντας έτσι τη σοβαρή έρευνα.
Επιπλέον, η πλατφόρμα κατηγορείται για αποκλεισμό ερευνητών από δημόσια δεδομένα (μέσω scraping ή API), κάτι που είναι σημαντικό για την κατανόηση ζητημάτων όπως η διασπορά ψευδών ειδήσεων ή η εκλογική χειραγώγηση. Αυτές οι πρακτικές θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία της πληροφορίας.
Η απειλή της «αυτοκρατορίας Musk» και το ύψος του προστίμου
Παρά το γεγονός ότι το ποσό των 120 εκατομμυρίων ευρώ φαίνεται υψηλό, για την αυτοκρατορία του Musk κρίνεται από πολλούς αναλυτές ως «αμελητέο», δεδομένου ότι η νομοθεσία επιτρέπει πρόστιμα έως και το 6% του παγκόσμιου τζίρου. Η πιθανότητα, μάλιστα, να υπολογιστεί το πρόστιμο με βάση τα έσοδα άλλων επιχειρήσεων του Musk, όπως η xAI και η SpaceX, έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις.
Τελικά, η Επιτροπή επέλεξε μια πιο προσγειωμένη προσέγγιση, υπολογίζοντας το πρόστιμο ανάλογα με τη σοβαρότητα και τη διάρκεια των παραβάσεων που σχετίζονται με τη διαφάνεια. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι εκκρεμούν περισσότερες σοβαρές έρευνες σχετικά με τη διαχείριση παράνομου περιεχομένου και ρητορικής μίσους στην πλατφόρμα, οι οποίες ενδυναμώνουν τις προοπτικές βαρύτερων καμπανών στο μέλλον.
Γεωπολιτικές αναταράξεις στον ορίζοντα
Η απόφαση αυτή αναμένεται να έχει γεωπολιτικές επιπτώσεις. Με τη χαμηλή δημόσια εικόνα του Musk στις ευρωπαϊκές χώρες και την επαφή του με την κυβέρνηση Trump στις ΗΠΑ, οι Βρυξέλλες ενδέχεται να εντείνουν τις διπλωματικές εντάσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Musk έχει κατηγορήσει ξανά την ΕΕ για λογοκρισία και «woke ιό», και αναμένεται να εκμεταλλευτεί την πλατφόρμα του για να αντεπιτεθεί, παρουσιάζοντας το πρόστιμο ως πλήγμα στην ελευθερία του λόγου.
Η Επίτροπος Ανταγωνισμού Margrethe Vestager δήλωσε ότι «δεν είμαστε εδώ για να επιβάλλουμε τα υψηλότερα δυνατά πρόστιμα, αλλά για να διασφαλίσουμε τη συμμόρφωση». Υπογραμμίζοντας ότι αν το X συμμορφωθεί, δεν θα υπάρξουν περαιτέρω κυρώσεις για τα εν λόγω ζητήματα.
Το X έχει πλέον προθεσμία 60 ημερών για να προσφέρει έναν οδικό χάρτη συμμόρφωσης και 90 ημέρες για να διορθώσει τις παραβιάσεις.
