Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο περιοδικό Nature, πάνω από το 11% των παιδιών στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διαγνωσθεί με ΔΕΠΥ σε κάποια φάση της ζωής τους, ποσοστό που είναι σημαντικά υψηλότερο σε σύγκριση με τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Παρόμοια τάση παρατηρείται και στην Ευρώπη, περιλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου οι διαγνώσεις και οι συνταγές φαρμάκων για ΔΕΠΥ έχουν σημειώσει εντυπωσιακή αύξηση από το 2000 έως το 2018.
Όταν ερευνητές αναλύουν τυχαία δείγματα πληθυσμού με αυστηρές διαγνωστικές μεθόδους, διαπιστώνουν ότι η πραγματική συχνότητα των συμπτωμάτων παραμένει σχετικά σταθερή, με περίπου 5% των παιδιών και 2–3% των ενηλίκων να εμφανίζουν συμπτώματα. Αυτή η διαπίστωση ενισχύεται από την καλύτερη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση καθώς και από την αλλαγή ορισμού της διαταραχής, καθώς το διαγνωστικό εγχειρίδιο DSM έχει μειώσει τα προαπαιτούμενα κριτήρια για τη διάγνωση.
Επιπλέον, ένα άτομο μπορεί να έχει ταυτόχρονα ΔΕΠΥ, άγχος, κατάθλιψη ή αυτισμό — γεγονός που στο παρελθόν συχνά παρέμενε αθέατο λόγω της “κυρίαρχης” διάγνωσης της ΔΕΠΥ. Αυτή η πιο ολοκληρωμένη απεικόνιση της ψυχικής υγείας συμβάλλει στην αύξηση των συνολικών διαγνώσεων.
Το φύλο έχει επίσης επηρεάσει την αντίληψη γύρω από τη ΔΕΠΥ. Επί χρόνια, η διαταραχή θεωρείτο «ανδρική», συνδεδεμένη με τα κλασικά στερεότυπα του υπερκινητικού αγοριού που δεν μπορεί να κάτσει ήσυχο στην καρέκλα. Στην ουσία, πολλές γυναίκες και κορίτσια δείχνουν κυρίως συμπτώματα διάσπασης προσοχής, όπως η ονειροπόληση, η απώλεια αντικειμένων ή οι δυσκολίες στην οργάνωση, χωρίς να φαίνονται ιδιαίτερα «ζωηρές». Ως αποτέλεσμα, πολλά κορίτσια μεγάλωσαν με την ταμπέλα της «αφηρημένης» ή «ανοργάνωτης», πολλοί από τους οποίους δεν είχαν ποτέ τη δυνατότητα αξιολόγησης. Με τη διάδοση αυτής της γνώσης, παρατηρείται μία ραγδαία άνοδος στις διαγνώσεις αυτής της διαταραχής σε γυναίκες και κορίτσια, συχνά έπειτα από τη διάγνωση ενός παιδιού στην οικογένεια.
Επιπρόσθετα, η αύξηση των βίντεο κοινωνικών δικτύων που περιγράφουν τις εμπειρίες ανθρώπων με ΔΕΠΥ έχει ενθαρρύνει πολλούς να στραφούν στην αυτοδιάγνωση. Αυτό για πολλούς μπορεί να είναι σωτήριο: κατανοούν τελικά τους λόγους που τους δυσκόλεψαν στο σχολείο ή στην εργασία και αναζητούν βοήθεια.
Μια ανάλυση στο Ηνωμένο Βασίλειο σε σχεδόν οκτώ εκατομμύρια ανθρώπους κατέδειξε ότι μέχρι το 2018, η ΔΕΠΥ είχε καταγραφεί σε περίπου 2,5% των αγοριών και 0,7% των κοριτσιών. Οι διαγνώσεις στους ενήλικες, αν και χαμηλότερες, αυξάνονταν ταχύτατα. Οι νέες διαγνώσεις σε άνδρες ηλικίας 18–29 ετών ήταν 20 φορές περισσότερες από ότι στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ενώ οι συνταγές φαρμάκων σχεδόν 50 φορές περισσότερες.
Ένα ακόμη ενδιαφέρον εύρημα της μελέτης είναι η σχέση της ΔΕΠΥ με την κοινωνικοοικονομική ευαλωτότητα. Στην ίδια έρευνα, οι διαγνώσεις και οι συνταγογραφήσεις ήταν περίπου διπλάσιες στις κοινωνίες με χαμηλή οικονομική ανάπτυξη σε σχέση με τις πιο ευημερούσες περιοχές. Αυτό δεν υποδηλώνει ότι η ΔΕΠΥ είναι περισσότερο συχνή σε συγκεκριμένες κοινωνικοοικονομικές ομάδες, αλλά ότι οι δυσκολίες της καθημερινότητας και οι περιορισμένες κοινωνικές υποδομές μπορούν να κλιμακώσουν τα συμπτώματα — και αντίστροφα, οι συνέπειες που συνεπάγεται η ΔΕΠΥ (όπως η αποτυχία στις σπουδές ή η αδυναμία διατήρησης μιας εργασίας) μπορεί να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη οικονομική ανασφάλεια.
Στην ίδια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature, αναδεικνύεται το κίνημα της νευροδιαφορετικότητας, που προτείνει να εξετάσουμε τη ΔΕΠΥ ως έναν εναλλακτικό τρόπο εγκεφαλικής λειτουργίας και όχι απλά ως μια «διαταραχή» που χρειάζεται να διορθωθεί. Πολλοί με ΔΕΠΥ αναφέρουν ότι βιώνουν δημιουργικότητα, ενέργεια και υπερ-εστίαση σε αγαπημένα τους θέματα – χαρακτηριστικά που, σε ένα κατάλληλο περιβάλλον, μπορούν να εξελιχθούν σε πραγματικό πλεονέκτημα. Ενώ για κάποιους, η ΔΕΠΥ συνδέεται με σοβαρές δυσκολίες, όπως σχολική αποτυχία και προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, οι επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι η ΔΕΠΥ παραμένει λιγότερο διαγνωσμένη από ότι θα αναμένονταν βάσει της συχνότητας των συμπτωμάτων στον γενικό πληθυσμό.
Εν κατακλείδι, η ΔΕΠΥ είναι μια ρεαλιστική, βιολογικά θεμελιωμένη κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές δυσλειτουργίες. Παρ’ όλα αυτά, το επίπεδο δυσκολίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το περιβάλλον: εάν το σχολείο, η οικογένεια ή ο εργασιακός χώρος επιτρέπουν ελευθερία κίνησης και εναλλακτικούς τρόπους μάθησης. Η αύξηση των διαγνώσεων δεν είναι απλώς ένα στατιστικό φαινόμενο, αλλά μια ένδειξη ότι οι άνθρωποι αρχίζουν να προσδιορίζουν τις προκλήσεις τους — προσφέροντας έτσι μια ευκαιρία για πιο ευρύτατες συζητήσεις σχετικά με την εκπαίδευση, την ανισότητα, την ψυχική υγεία και τη γενικότερη οριοθέτηση της «φυσιολογικής» συμπεριφοράς.
