Το 2013, το ελληνικό ωκεανογραφικό σκάφος ΑΙΓΑΙΟ πραγματοποίησε μια ιστορική αποστολή στην Ερυθρά Θάλασσα, εξερευνώντας υποβρύχιες περιοχές κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες. Δώδεκα χρόνια μετά, μια νέα μελέτη εκπονούνται βασισμένη στα δεδομένα εκείνης της αποστολής, φωτίζοντας τις περιβαλλοντικές και κλιματικές μεταβολές της περιοχής τα τελευταία 12.000 χρόνια.
Η αποστολή του σκάφους ΑΙΓΑΙΟ του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) έφτασε στο νοτιότερο σημείο που έχει επισκεφθεί ποτέ, σε απόσταση 3.000 χιλιομέτρων από τον Πειραιά. Η έρευνα, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Γιορκ και την Saudi Geological Survey, χρηματοδοτήθηκε από το European Research Council.
Σκοπός της αποστολής ήταν η μελέτη της υφαλοκρηπίδας της Σαουδικής Αραβίας κοντά στα νησιά Φαραζάν, που φιλοξενούν πάνω από 80 κοραλλιογενή νησιά και πλούσια θαλάσσια ζωή. Εδώ ανακαλύφθηκαν πλήθος απομονωμένων λεκάνων, οι οποίες κατά το παρελθόν, όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν 120 μέτρα χαμηλότερη, λειτουργούσαν ως λίμνες. Δείγματα ιζημάτων συλλέχθηκαν για να κατανοηθεί αν το νερό τους ήταν πόσιμο και αν είχαν προσελκύσει προϊστορικούς ανθρώπους.
Οι δύσκολες συνθήκες της αποστολής
Η αποστολή διεξήχθη σε αντίξοες καιρικές συνθήκες. Ο διευθυντής Ερευνών του ΕΛΚΕΘΕ, Δημήτρης Σακελλαρίου, περιγράφει θερμοκρασίες που άγγιζαν τους 40°C, υψηλή υγρασία και αφόρητη σκόνη, αναγκάζοντας τους επιστήμονες να κάνουν δειγματοληψίες μόνο μετά το ηλιοβασίλεμα. Η θερμοκρασία της θάλασσας ήταν πάνω από 30-35°C, δημιουργώντας προβλήματα στις μηχανές του πλοίου. “Ήταν ίσως το πιο δύσκολο ταξίδι στην 30χρονη πορεία μου,” αναφέρει ο κ. Σακελλαρίου.
Σήμερα, το ΑΙΓΑΙΟ, 40 ετών, αντιμετωπίζει προκλήσεις στην εκτέλεση παρόμοιων αποστολών. Ο κ. Σακελλαρίου προκρίνει την ανάγκη για νέο, σύγχρονο ερευνητικό σκάφος, ώστε η Ελλάδα να διατηρήσει τη θέση της στη θαλάσσια έρευνα της περιοχής.
Τα δεδομένα της αποστολής του 2013 συνεχίζουν να αναλύονται παγκοσμίως. Η γεωλόγος Φραντζέσκα Παράσχου, τότε υποψήφια διδάκτορας, μελέτησε έναν πυρήνα ιζήματος για να εξετάσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. “Διαπραγματευθήκαμε πώς το θαλάσσιο οικοσύστημα προσαρμόστηκε στις κλιματικές μεταβολές μετά την τελευταία παγετώδη περίοδο,” λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Η νότια Ερυθρά Θάλασσα αποτελεί ένα κρίσιμο πέρασμα για τον σύγχρονο άνθρωπο (Homo sapiens) κατά την πορεία του από την Αφρική προς την Ευρασία, ενώ διαθέτει μοναδικά βιολογικά περιβάλλοντα που χρειάζονται περαιτέρω μελέτη.
Η κ. Παράσχου συνέχισε τις αναλύσεις της στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης και στο Πανεπιστήμιο Νοτρ Νταμ των ΗΠΑ λόγω ελλείψεων εξειδικευμένων υποδομών στην Ελλάδα. Ο καθηγητής Ανδρέας Κουτσοδενδρής από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, αναγνωρίζει την σπανιότητα και την αξία του υλικού. “Είναι έντονα βιογενές με μεγάλη ποσότητα οργανικού υλικού,” επισημαίνει.
Αξιοποιώντας το παρελθόν για το μέλλον
Η έρευνα του πυρήνα ιζήματος αποκάλυψε σημαντικές μεταβολές στο περιβάλλον της περιοχής. “Αυτές οι μεταβολές δείχνουν την προσαρμογή των οργανισμών σε περιβαλλοντικές αλλαγές,” λέει η κ. Παράσχου. Τα ευρήματα της έρευνας δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό “Global and Planetary Change” του οίκου Elsevier.
Η μελέτη του παρελθόντος μας παρέχει πολύτιμα δεδομένα για τις μελλοντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ο κ. Κουτσοδενδρής υπογραμμίζει: “Η έρευνα των παλαιοοικοσυστημάτων μας δείχνει τα όρια αντοχής των διαφορών βιοκοινωνιών υπό πίεση.”
