Η εντατική άντληση υπόγειων υδάτων μέσω γεωτρήσεων στη Μεσαρά, που χαρακτηρίζεται ως η πιο σημαντική γεωργική περιοχή της Κρήτης, έχει προκαλέσει σοβαρές μεταβολές στα υδροφόρα στρώματα και ανησυχητικές ενδείξεις εδαφικών υποχωρήσεων σε διάφορες περιοχές.
Η στάθμη των υπόγειων υδάτων έχει υποχωρήσει περίπου 50 μέτρα κάτω από το επίπεδο της θάλασσας.
Αυτά τα αποκαλύπτοντα συμπεράσματα προέρχονται από τη πρόσφατη μελέτη των ερευνητών Κωνσταντίνου Λουπασάκη, Ιωάννη Μιχαλάκη και Ελένης Τσολάκη. Σύμφωνα με τα ευρήματά τους, η στάθμη των υπόγειων υδάτων έχει υποχωρήσει ακόμη και 50 μέτρα κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, ακόμα και μετά από περιόδους έντονης βροχόπτωσης, καταγράφοντας παράλληλα εδαφικές υποχωρήσεις σε επιλεγμένες περιοχές.
Αξιοσημείωτο είναι ότι η έρευνα διεξήχθη στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής του Ιωάννη Μιχαλάκη, προϊστάμενου της Περιφερειακής Μονάδας Κρήτης της ΕΑΓΜΕ (πρώην ΙΓΜΕ), με επιβλέποντα τον καθηγητή Κωνσταντίνο Λουπασάκη από την Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων – Μεταλλουργών του ΕΜΠ.
Κρήτη: 1.400 γεωτρήσεις στη Μεσαρά
Ο κάμπος της Μεσαράς είναι ένας από τους πιο παραγωγικούς γεωργικά χώρους της Κρήτης, με μακρά ιστορία στη γεωργία. Η περιοχή αυτή εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τα υπόγεια ύδατα, κυρίως για την άρδευση των ελαιώνων της.
Δεδομένα από το 2020 δείχνουν ότι οι ελαιώνες καλύπτουν περίπου το 41% της περιοχής που ερευνήθηκε, με το 58,29% να αρδεύεται μόνιμα. Στη μελέτη καταγράφηκαν περίπου 1.400 γεωτρήσεις, αποτελώντας την πρώτη συστηματική απογραφή των γεωτρήσεων μέσω δικτύου 767 σταθμών κατά την περίοδο 2021-2023.
Παρ’ όλα αυτά, ενώ στην εύφορη κοιλάδα της Μεσαράς βρίσκονται σχεδόν το 30%-40% των γεωτρήσεων της Κρήτης, δεν υπάρχει ένα ενιαίο σχέδιο διαχείρισης των υδάτων, οδηγώντας στην αυθαίρετη ανάπτυξή τους.
Εδαφικές υποχωρήσεις
Η υπεράντληση των υπόγειων υδάτων έχει προκαλέσει την υποχώρηση της στάθμης τους. Όταν κατασκευάστηκε το φράγμα της Φανερωμένης (1999-2005), τα υδροφόρα στρώματα φαίνεται να ανάρρωσαν. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των νεότερων φραγμάτων δεν είναι τόσο ευνοϊκά λόγω της συνεχούς σπάταλης.
Η πτώση της στάθμης των υδροφόρων στρωμάτων έχει προκαλέσει εδαφικές υποχωρήσεις. Με την υπεράντληση, το νερό που στηρίζει τα στρώματα απομακρύνεται, οπότε το έδαφος χάνει την ελαστικότητα του, καθιστώντας το πιο συμπαγές. Φαινόμενα εδάφους μαζικής γης δεν συμβαίνουν ομοιόμορφα και αυτό καθιστά την κατάσταση πιο επικίνδυνη.
«Το βύθισμα στην εσωτερική λεκάνη», επισημαίνει ο κ. Λουπασάκης, «δημιουργεί αρνητικές προϋποθέσεις σε περιόδους πλημμύρας, καθώς το νερό πιθανόν να παγιδευτεί και να μην στραγγίξει αποτελεσματικά». Ευτυχώς, μέχρι στιγμής, μεγάλες παρατηρήσεις εδαφικών υποχωρήσεων έχουν καταγραφεί κυρίως σε δρόμους και μικρούς οικισμούς των δυτικών και νοτιοδυτικών περιοχών της λεκάνης.
Μπορούμε να το φρενάρουμε ακόμα
Οι επιστήμονες προτείνουν μια σειρά από μέτρα, όπως η στοχευμένη μείωση υδροληψίας σε υπερφορτωμένα σημεία, η συστηματική μέτρηση και αδειοδότηση των βαθιών γεωτρήσεων, καθώς και προγράμματα τεχνητού εμπλουτισμού των υδροφόρων στρωμάτων μέσω διοχέτευσης νερού ή κατασκευής φραγμάτων σε στρατηγικά σημεία.
«Πρόκειται για ένα φαινόμενο που εξελίσσεται αργά», επισημαίνει ο Λουπασάκης στα ΝΕΑ. «Αν το αναγνωρίσουμε νωρίς, μπορούμε να το φρενάρουμε μέσω ενός σωστού σχεδίου διαχείρισης. Η λύση βρίσκεται στην ορθολογική διαχείριση και την ενημέρωση του κοινού».
Δείτε περισσότερα στη Premium έκδοση «Τα ΝΕΑ».
