Το νομοσχέδιο που κατατέθηκε το βράδυ της Δευτέρας 10 Νοεμβρίου στη Βουλή αποτελεί μια θεσμική τομή για το σύστημα ενημέρωσης της χώρας, συνδυάζοντας τον εκσυγχρονισμό της Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης με την πλήρη εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης (EMFA). Πρόκειται για ένα διπλό μεταρρυθμιστικό εγχείρημα που ενώνει την ανανέωση της ΕΡΤ με την κατοχύρωση της ελευθερίας, της ανεξαρτησίας και της διαφάνειας στα μέσα ενημέρωσης.
Μετά από δώδεκα χρόνια σταθερού θεσμικού πλαισίου, η ΕΡΤ εισέρχεται σε μια νέα εποχή δημόσιας αποστολής και τεχνολογικής πρωτοπορίας, με στόχο:
• την ενίσχυση του δημόσιου χαρακτήρα της,
• τη διοικητική διαφάνεια και αποδοτικότητα,
• την επιβράβευση του προσωπικού της,
• και τη βιώσιμη λειτουργία της σε ένα απαιτητικό περιβάλλον μέσων.
Παράλληλα, η Ελλάδα ηγείται στην Ευρώπη ως από τις πρώτες χώρες που εφαρμόζουν πλήρως τον European Media Freedom Act, θεσπίζοντας εθνικά μέτρα για τη διαφάνεια στην κρατική διαφήμιση, τη συντακτική ανεξαρτησία, και τον ενισχυμένο ρόλο του ΕΣΡ.
Στο ίδιο πλαίσιο, προωθούνται τρεις εμβληματικές εθνικές πρωτοβουλίες:
1. Το Ελληνικό Συμβούλιο Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, ως ανεξάρτητος μηχανισμός αυτορρύθμισης του κλάδου.
2. Η Εθνική Στρατηγική για την Παιδεία στα Μέσα, για την εκπαίδευση των πολιτών απέναντι στην παραπληροφόρηση.
3. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων, που θεσπίζει ένα σταθερό πλαίσιο προστασίας από απειλές, βία και καταχρηστικές αγωγές (SLAPPs).
Το νομοσχέδιο αυτό εκφράζει τη δέσμευση της Πολιτείας να ενισχύσει τη δημοκρατία μέσα από μια ενημέρωση ελεύθερη, αξιόπιστη και προσβάσιμη σε όλους — επιβεβαιώνοντας ότι η δημόσια ραδιοτηλεόραση και τα ελεύθερα μέσα είναι πυλώνες μιας ανοικτής και συμμετοχικής κοινωνίας.
Σύμφωνα με το Υπουργείο, το σχέδιο νόμου έχει διττό στόχο:
αφενός την αναβάθμιση της ΕΡΤ, μετά από 12 χρόνια με το ίδιο θεσμικό πλαίσιο, και αφετέρου την ενίσχυση της ελευθερίας του Τύπου μέσω εθνικών και ευρωπαϊκών ρυθμίσεων.
Εκσυγχρονισμός ΕΡΤ
Η ΕΡΤ αποκτά νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας με τέσσερις βασικούς στόχους:
• ενίσχυση του δημόσιου χαρακτήρα,
• διοικητική διαφάνεια και αποτελεσματικότητα,
• επιβράβευση του προσωπικού,
• οικονομική βιωσιμότητα.
Προβλέπεται η ίδρυση Κέντρου Καινοτομίας (Innovation Hub), θεσμοθέτηση Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, αξιοποίηση του αρχείου της ΕΡΤ στην εκπαίδευση, καθώς και bonus αποδοτικότητας στο προσωπικό έως 6,5 εκατ. ευρώ ετησίως.
Το ανταποδοτικό τέλος ενισχύεται με νέους μηχανισμούς είσπραξης και διαφάνειας, ενώ το Δ.Σ. αυξάνεται σε 9 μέλη.
Innovation Hub – Κέντρο Καινοτομίας και Τεχνολογίας
Συστήνεται ειδική μονάδα καινοτομίας που στοχεύει στην πρωτοπορία στον τομέα των οπτικοακουστικών μέσων. Η μονάδα αναλαμβάνει την ανάπτυξη, αξιολόγηση και αξιοποίηση νεοφυών τεχνολογιών, διασφαλίζοντας ότι η ΕΡΤ παραμένει στην αιχμή της τεχνολογικής εξέλιξης.
Προβλέπεται συνεργασία με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, Πανεπιστήμια και διεθνείς οργανισμούς, δημιουργώντας ένα δυναμικό οικοσύστημα καινοτομίας στον χώρο των μέσων ενημέρωσης.
Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη
Θεσμοθετείται πλαίσιο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, ενισχύοντας τον ρόλο της ΕΡΤ ως φορέα κοινωνικής προσφοράς και περιφερειακής ανάπτυξης. Η ΕΡΤ αποκτά τη δυνατότητα να συνεργάζεται με Επιμελητήρια και Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης μέσω δράσεων κοινωνικού, πολιτιστικού και ενημερωτικού χαρακτήρα.
Έτσι, η ΕΡΤ ξεπερνά τον καθαρά ενημερωτικό της ρόλο και εξελίσσεται σε έναν οργανισμό που συμβάλλει ενεργά στην κοινωνική συνοχή και την τοπική ανάπτυξη.
Εκπαιδευτική Τηλεόραση
Θεσπίζεται πλαίσιο για την αξιοποίηση του πλούσιου αρχείου και του οπτικοακουστικού περιεχομένου της ΕΡΤ στην εκπαίδευση. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, διατίθενται οπτικοακουστικοί πόροι που υποστηρίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία σε όλες τις βαθμίδες, εντός και εκτός Ελλάδας.
Προωθείται έτσι η δια βίου μάθηση και αναδεικνύεται η παιδευτική αξία του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού περιεχομένου.
Επιβράβευση Προσωπικού
Μετά από δέκα έτη, επέρχεται έμμεση αύξηση των αποδοχών του τακτικού προσωπικού μέσω της παροχής πρόσθετης αμοιβής αποδοτικότητας (bonus). Το ύψος του bonus ορίζεται έως 6,5 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, υπό την προϋπόθεση ότι η ΕΡΤ παρουσιάζει πλεονασματικό ισολογισμό.
Η ρύθμιση αναγνωρίζει τη σημαντική συνεισφορά των εργαζομένων στην επιτυχία της ΕΡΤ, η οποία τα τελευταία πέντε χρόνια έχει καταφέρει να είναι πλεονασματική χάρη στον εξορθολογισμό των δαπανών και την αύξηση των εσόδων της. Παράλληλα, αποκαθίσταται η μισθολογική αδικία για τους εργαζόμενους των μουσικών συνόλων της ΕΡΤ, των οποίων οι αποδοχές θα εξισωθούν, εντός διετίας, με αυτές των συναδέλφων τους στην Εθνική Λυρική Σκηνή και τις Κρατικές Ορχήστρες.
Ενίσχυση Εισπραξιμότητας Ανταποδοτικού Τέλους
Προωθούνται ρυθμίσεις που κατοχυρώνουν την εισπραξιμότητα του ανταποδοτικού τέλους, το οποίο αποτελεί τη βασική πηγή εσόδων της ΕΡΤ. Η εισπραξιμότητα έχει ήδη φτάσει το 99%, χάρη στις παρεμβάσεις της ΕΡΤ, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν ανείσπρακτα ποσά παρελθόντων ετών από περίπου 900.000 φορολογικούς αριθμούς.
Οι νέες ρυθμίσεις περιλαμβάνουν:
• Μηνιαίο και ετήσιο έλεγχο από ορκωτούς ελεγκτές των καταστάσεων που παραδίδουν οι πάροχοι ενέργειας
• Σύμπραξη με την ΑΑΔΕ για την είσπραξη ανείσπρακτων ποσών με βάση τον ΑΦΜ
• Απαγόρευση διακανονισμών που εξαιρούν το ανταποδοτικό τέλος
• Θέσπιση κυρώσεων για τη μη συμμόρφωση των παρόχων
Ενίσχυση της Διαφάνειας
Καθορίζεται ότι εντός τριών μηνών από την έγκριση των ετήσιων χρηματοοικονομικών καταστάσεων, η ΕΡΤ υποβάλλει έκθεση διαφάνειας για τη χρήση του ανταποδοτικού τέλους στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής και στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Η έκθεση αναρτάται στις ιστοσελίδες της ΕΡΤ, του ΕΣΡ και της Γ.Γ.Ε.Ε.
Προβλέπεται επίσης η διασφάλιση της συμμετοχικής διαδικασίας του κοινού και ο διαρκής έλεγχος της ανταπόκρισης του κοινού στην επιτέλεση της δημόσιας αποστολής της ΕΡΤ, με δημοσίευση των αποτελεσμάτων στον ιστότοπό της.
Διεθνής Εξωστρέφεια
Θεσμοθετείται η δυνατότητα της ΕΡΤ να αναπτύσσει διεθνείς συνεργασίες στο πλαίσιο της αποστολής της ως δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα. Οι συμπράξεις αποβλέπουν στην ανταλλαγή τεχνογνωσίας, τη συμπαραγωγή οπτικοακουστικού περιεχομένου και τη συμμετοχή της χώρας σε πολιτιστικά και τεχνολογικά δίκτυα, ενισχύοντας έτσι την εξωστρέφεια και τη διεθνοποίηση της ΕΡΤ.
Βασικές Διατάξεις Εφαρμογής του EMFA
• Διαφάνεια στην Κρατική Διαφήμιση
Εισάγεται για πρώτη φορά ολοκληρωμένο σύστημα διαφάνειας στην κατανομή διαφημιστικών πόρων από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Πρόκειται για μια καίρια παρέμβαση που εξασφαλίζει λογοδοσία, αποτρέπει την αθέμιτη επιρροή και διασφαλίζει ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στους δημόσιους πόρους.
Το σύστημα περιλαμβάνει τρεις πυλώνες:
• Προδημοσίευση: Οι φορείς του δημόσιου τομέα υποχρεούνται να δημοσιοποιούν προ της πραγματοποίησής τους τις δαπάνες που προτίθενται να διαθέσουν για κρατική διαφήμιση
• Αναλυτική αναφορά: Δημοσιοποίηση των πραγματοποιηθεισών δαπανών ανά πάροχο υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης, τόσο στην ιστοσελίδα του φορέα όσο και στην ηλεκτρονική πλατφόρμα της Γ.Γ.Ε.Ε.
• Ετήσια έκθεση ΕΣΡ: Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης συντάσσει και δημοσιοποιεί ετήσια έκθεση για την κατανομή της κρατικής διαφήμισης, παρέχοντας μια συνολική εικόνα των δημοσίων δαπανών
• Διαφάνεια Ιδιοκτησίας
Οι πάροχοι υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης υποχρεούνται να δημοσιοποιούν, με εμφανή και εύκολα προσβάσιμο τρόπο στους ιστότοπούς τους, τα στοιχεία της ιδιοκτησίας τους καθώς και πληροφορίες για το συνολικό ετήσιο ποσό των δημοσίων πόρων που προέρχονται από κρατική διαφήμιση.
Η διάταξη ενισχύει την εμπιστοσύνη του κοινού στα μέσα και επιτρέπει στους πολίτες να κατανοούν τις πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων και τις οικονομικές εξαρτήσεις των μέσων ενημέρωσης.
• Ενίσχυση του Ρόλου του ΕΣΡ
Προβλέπεται η δυνατότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης να λαμβάνει υπόψη γνώμες που εκδίδει το νεοσυσταθέν Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τις Υπηρεσίες Μέσων Ενημέρωσης, ενισχύοντας τη διασύνδεση των εθνικών ρυθμιστικών αρχών με το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο. Παράλληλα, επεκτείνεται το εύρος των κυρώσεων που επιβάλλει το ΕΣΡ, καλύπτοντας όλους τους παρόχους υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας.
Εθνικές Πρωτοβουλίες για την Ελευθερία του Τύπου
Πέρα από την εφαρμογή του EMFA, η Ελλάδα προχωρά σε τρεις πρωτοποριακές θεσμικές παρεμβάσεις που διευρύνουν και εμβαθύνουν την προστασία της ελευθερίας του Τύπου και την ενίσχυση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος.
1. Ελληνικό Συμβούλιο Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης
Εισάγεται για πρώτη φορά στην εθνική έννομη τάξη η δυνατότητα ίδρυσης ενός θεσμικού ανεξάρτητου μηχανισμού αυτορρύθμισης από το σύνολο των αντιπροσωπευτικών ενώσεων ιδιοκτητών και εργαζόμενων στα μέσα ενημέρωσης.
Το Συμβούλιο συνιστά μια πρωτοποριακή πρωτοβουλία που συμμορφώνεται με τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές και συμβάλλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ των μέσων ενημέρωσης και της κοινωνίας.
Σκοπός και Λειτουργία
Το Ελληνικό Συμβούλιο Μέσων θα λειτουργήσει ως:
• Θεσμικός συνομιλητής: Σημαντικό όργανο διαλόγου με την Πολιτεία για ζητήματα που αφορούν την ελευθερία του Τύπου και τη λειτουργία των μέσων
• Δεοντολογικός φορέας: Προωθεί την εθελοντική τήρηση κανόνων δεοντολογίας και διαχειρίζεται καταγγελίες με διαφανή τρόπο
• Χώρος διαλόγου: Εμβαθύνει τον κλαδικό και δημόσιο διάλογο για θέματα πολυφωνίας, συντακτικής ανεξαρτησίας και θεσμικών ζητημάτων
• Μηχανισμός λογοδοσίας: Ενισχύει τη λογοδοσία των μέσων προς την κοινωνία και την εμπιστοσύνη των πολιτών
Χαρακτηριστικά Ανεξαρτησίας
• Αυτορρυθμιστικός χαρακτήρας: Εγγυάται την απαλλαγή από κρατική ή πολιτική εξάρτηση
• Διατομεακή σύνθεση: Συμμετοχή δημοσιογράφων, εκδοτών, ιδιοκτητών ραδιοτηλεοπτικών σταθμών και διαδικτυακών μέσων
• Ευρύτερη αντιπροσώπευση: Δυνατότητα συμμετοχής της ακαδημαϊκής κοινότητας και της κοινωνίας των πολιτών
• Κρατική υποστήριξη: Χρηματοδότηση από την Πολιτεία χωρίς υπονόμευση της αυτονομίας
2. Εθνική Στρατηγική για την Παιδεία στα Μέσα
Θεσμοθετείται για πρώτη φορά ολοκληρωμένη Εθνική Στρατηγική για την Παιδεία στα Μέσα, αναγνωρίζοντας ότι η κριτική κατανόηση των μέσων ενημέρωσης αποτελεί θεμελιώδη δεξιότητα του σύγχρονου πολίτη. Σε μια εποχή όπου η παραπληροφόρηση και τα fake news απειλούν τη δημόσια σφαίρα, η ενδυνάμωση των πολιτών με τα εργαλεία της κριτικής αξιολόγησης των πηγών είναι επιτακτική ανάγκη.
Στρατηγικοί Στόχοι
• Καταπολέμηση της παραπληροφόρησης: Ανάπτυξη κριτικής σκέψης και ικανότητας διάκρισης αξιόπιστων πηγών
• Κατανόηση των μέσων: Εκπαίδευση των πολιτών στον τρόπο λειτουργίας, τους μηχανισμούς και τον ρόλο των μέσων ενημέρωσης
• Ενεργός πολιτότητα: Προώθηση της ενημερωμένης και υπεύθυνης συμμετοχής των πολιτών στη δημοκρατική διαδικασία
• Αποκατάσταση εμπιστοσύνης: Ενίσχυση της εμπιστοσύνης του κοινού στα μέσα ενημέρωσης μέσω της διαφάνειας και της λογοδοσίας
Υλοποίηση και Διακυβέρνηση
Η Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης αναλαμβάνει τον συντονισμό της εφαρμογής της στρατηγικής και της συνέργειας με εθνικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς πολιτικές. Προβλέπεται η σύνταξη περιοδικών εκθέσεων παρακολούθησης που δημιουργούν μηχανισμό λογοδοσίας, τεκμηριωμένης χάραξης πολιτικής και ανάδειξης συνεργειών με δημόσιους φορείς και οργανισμούς.
Η στρατηγική αυτή αποτελεί μακροπρόθεσμη επένδυση στη δημοκρατία και στην ενημερωμένη κοινωνία των πολιτών.
3. Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων
Θεσπίζεται για πρώτη φορά ολοκληρωμένο Εθνικό Σχέδιο Δράσης που κατοχυρώνει θεσμικά την προστασία των επαγγελματιών της δημοσιογραφίας από κάθε μορφή απειλής, βίας ή εκφοβισμού. Το σχέδιο αναγνωρίζει ότι η ασφάλεια των δημοσιογράφων είναι αναπόσπαστη προϋπόθεση για την ελεύθερη άσκηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος και, κατ’ επέκταση, για τη λειτουργία της δημοκρατίας.
Το Εθνικό Σχέδιο εκπονείται από τη Γ.Γ.Ε.Ε., κατόπιν εισήγησης της Ομάδας Εργασίας Συντονισμού (Task Force) για τη Διασφάλιση της Προστασίας, της Ασφάλειας και της Ενίσχυσης της Θέσης των Δημοσιογράφων.
Η Task Force για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων
Η Task Force, που συστάθηκε με πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης, αποτελεί διατομεακό όργανο που εγγυάται τη συμμετοχικότητα και την εγκυρότητα της διαδικασίας. Ενισχύεται τώρα θεσμικά ως εισηγητικό όργανο, ενώ η πλήρης ευθύνη της σύνταξης και εφαρμογής του Σχεδίου ανατίθεται στη Γ.Γ.Ε.Ε., η οποία αναλαμβάνει τον στρατηγικό και επιχειρησιακό συντονισμό.
Άξονες Προστασίας
Το Εθνικό Σχέδιο περιλαμβάνει πέντε βασικούς άξονες δράσης:
• Φυσική ασφάλεια: Προστασία από βία, απειλές, σωματικές επιθέσεις και εκφοβισμό
• Νομική προστασία: Καταπολέμηση των καταχρηστικών αγωγών (SLAPPs) που στοχεύουν στη φίμωση δημοσιογράφων
• Ψηφιακή ασφάλεια: Προστασία από διαδικτυακές απειλές, παρενόχληση, trolling και cyber-attacks
• Εργασιακή προστασία: Διασφάλιση δίκαιων όρων εργασίας και προστασία από εκφοβισμό στον εργασιακό χώρο
• Ψυχολογική υποστήριξη: Παροχή ψυχολογικής και κοινωνικής στήριξης σε δημοσιογράφους που βιώνουν απειλές
Παρατηρητήριο για τις Καταχρηστικές Αγωγές (SLAPPs)
Παρέχεται θεσμική και οικονομική υποστήριξη στη λειτουργία του Παρατηρητηρίου για τις Καταχρηστικές Αγωγές κατά της Ελευθερίας του Τύπου, το οποίο έχει συσταθεί από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Συντακτών (Π.Ο.Ε.ΣΥ.).
Η στήριξη ενός ανεξάρτητου οργανισμού, απαλλαγμένου από πολιτική εξάρτηση, για την παρακολούθηση και καταπολέμηση των SLAPPs αποτελεί στοιχείο μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για την ενίσχυση της πολυφωνίας και τη θωράκιση της δημοσιογραφίας
