Μια ανησυχητική σιωπή έχει καλύψει τις τελευταίες ημέρες το κέντρο ελέγχου της NASA. Αυτό που ξεκίνησε ως μια ρουτίνα τροχιακής απόκρυψης, εξελίσσεται σε έναν εφιάλτη για τους μηχανικούς του Jet Propulsion Laboratory (JPL), καθώς η διαστημική υπηρεσία επιβεβαίωσε την απώλεια επαφής με τον δορυφόρο MAVEN (Mars Atmosphere and Volatile EvolutioN). Το περιστατικό, όμως, δεν είναι απλώς μια μεμονωμένη βλάβη, αλλά το προμήνυμα μιας κατάρρευσης που οι ειδικοί φοβούνταν εδώ και χρόνια: το δίκτυο αναμετάδοσης δεδομένων από τον Άρη αργοπεθαίνει και το MAVEN ίσως να μην είναι το μόνο θύμα.
Το χρονικό της σιωπής
Όλα συνέβησαν τις πρώτες πρωινές ώρες της 6ης Δεκεμβρίου 2025. Το MAVEN, ένας από τους πιο κρίσιμους κρίκους στην αλυσίδα επικοινωνίας μεταξύ Γης και Άρη, πέρασε πίσω από τον Κόκκινο Πλανήτη, μια προγραμματισμένη κίνηση που διακόπτει προσωρινά την επικοινωνία. Ωστόσο, όταν το σκάφος έπρεπε να αναδυθεί ξανά και να στείλει το σήμα «παρών» στο Deep Space Network (DSN), οι οθόνες παρέμειναν σκοτεινές.
«Η τηλεμετρία έδειχνε ότι όλα τα υποσυστήματα λειτουργούσαν κανονικά πριν την απόκρυψη», ανέφερε με έμφαση η ανακοίνωση της NASA, που αφήνει έντονα σκιερό το μέλλον του MAVEN. Παρά τις συνεχείς προσπάθειες αποκατάστασης της σύνδεσης, η κάθε ώρα που περνά, μειώνει δραματικά τις ελπίδες.
Η σημασία του MAVEN
Η αποστολή του MAVEN ξεκίνησε με στόχο την ανάλυση της ατμόσφαιρας του Άρη, όμως ο ρόλος του εξελίχθηκε σε έναν αποφασιστικό «κόμβο επικοινωνίας» για τα ρόβερ που εξερευνούν την επιφάνεια του Άρη, όπως το Perseverance και το Curiosity. Αυτά τα ρόβερ δεν διαθέτουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν άμεσα τον τεράστιο όγκο δεδομένων τους στη Γη, αφού βασίζονται στο οργανωτικό Mars Relay Network για την επικοινωνία τους.
Η απώλεια του MAVEN σημαίνει ότι η «ευρυζωνική σύνδεση» του Άρη υποβαθμίζεται δραματικά. Επιπλέον, το δίκτυο επικοινωνίας είναι σε κρίσιμο σημείο, με τις κακές ειδήσεις να μην τελειώνουν εδώ.
Ποιο είναι το επόμενο «ντόμινο»;
Ο τίτλος της είδησης που αναφέρει ότι η NASA «σύντομα θα χάσει και άλλο ένα» δεν είναι απλώς θρύλος, αλλά σκληρή πραγματικότητα. Το δίκτυο επικοινωνιών στον Άρη πάσχει από γερασμένα όργανα. Με το MAVEN εκτός λειτουργίας, το βάρος πέφτει στους παλιούς βετεράνους: το Mars Reconnaissance Orbiter (MRO), που εκτοξεύτηκε το 2005, και το 2001 Mars Odyssey, που είναι ενεργό από την αρχή αυτής της χιλιετίας.
Ειδικά το Mars Odyssey ανησυχεί ζωηρά τους ειδικούς της NASA. Λειτουργεί πέρα από τις αρχικές του προδιαγραφές και τα αποθέματα καυσίμου του βρίσκονται σε κρίσιμα επίπεδα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το τέλος της λειτουργίας του αναμένεται στα τέλη του 2025 ή την αρχή του 2026.
Εάν το Odyssey αποτύχει στους προσεχείς μήνες –κάτι που φαίνεται σχεδόν αναπόφευκτο– το Mars Relay Network θα μείνει ουσιαστικά ανίκανο να λειτουργήσει, περιοριζόμενο στην υποστήριξη του γηρασμένου MRO, που έχει προσφάτως αντιμετωπίσει τα δικά του προβλήματα.
Η «τυφλή» εξερεύνηση
Οι επιπτώσεις για την επιστήμη είναι άμεσες και δραματικές. Οι αποτυχίες επικοινωνίας θα αναγκάσουν τα ρόβερ να περιορίσουν δραστικά τις δραστηριότητές τους. Αντί για τις εντυπωσιακές φωτογραφίες και τα πανωραμικά βίντεο, θα στέλνουν μόνο απλά μηνύματα κατάστασης, χάνοντας πολύτιμα επιστημονικά δεδομένα.
Αυτή η παγίδα αποκαλύπτει την έλλειψη στρατηγικής στον σχεδιασμό των υποδομών σε διαστημικές αποστολές. Ενώ η NASA εστίασε σε εντυπωσιακές αποστολές, όπως η προετοιμασία για την επιστροφή δειγμάτων (Mars Sample Return), αγνόησε την ανανέωση της κρίσιμης υποδομής: τους δορυφόρους επικοινωνίας.
Το μέλλον της εξερεύνησης του Άρη
Τώρα, η NASA βρίσκεται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Συζητούνται αλλαγές στη τροχιά του TGO (Trace Gas Orbiter) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) ώστε να αναλάβει επιπλέον καθήκοντα, αλλά αυτή η λύση είναι προσωρινή.
Το μάθημα είναι σκληρό: Η υποδομή είναι κρίσιμη για την επιτυχία σε οποιαδήποτε εποχή. Σήμερα, ο Άρης είναι πιο ήσυχος, με την επιστημονική του εξερεύνηση να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις και πολλές αβεβαιότητες.
