«Τεχνητή Νοημοσύνη: Πώς η Ρομποτική Επανάσταση Συνδέεται με τους Φόρους και την Αλλαγή του Εργατικού Τοπίου!»

Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) συνεχίζει να επηρεάζει σημαντικά την αγορά εργασίας, προκαλώντας ήδη απώλειες θέσεων στα πιο διάφορα πεδία. Εταιρείες κολοσσοί όπως η Amazon, η Meta και η UPS ανακοινώνουν συνεχώς μειώσεις στο προσωπικό τους, με αποτέλεσμα εκατοντάδες εργαζόμενοι να βρίσκονται σε κατάσταση αβεβαιότητας.

Ο αυτοματισμός που προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη έχει ενισχύσει τις επιχειρηματικές διαδικασίες μειώνοντας το κόστος εργασίας. Ωστόσο, αυτή η εξοικονόμηση για τις επιχειρήσεις έχει και αρνητικές επιπτώσεις, καθώς μπορεί να πλήξει τα δημόσια έσοδα. Οι επενδύσεις στην ΤΝ και οι προσδοκίες για ρεκόρ κερδών από τις επιχειρήσεις την καθιστούν περιζήτητη σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Όπως αναφέρει και η ισπανική εφημερίδα El País, η μείωση των εργαζομένων σημαίνει και μείωση των φορολογουμένων και είναι φυσικό το ερώτημα που προκύπτει:

Αν οι μηχανές και οι αλγόριθμοι αντικαταστήσουν τους ανθρώπους, μήπως ήρθε η ώρα να επωμιστούν και εκείνες τη φορολογική ευθύνη που δεν αναλαμβάνουν πια οι εργαζόμενοι;

Ρομπότ με φορολογική δήλωση

Ακούγεται παράδοξο, αλλά πώς μπορεί ένας αλγόριθμος ή ένα ρομπότ να πληρώσουν φόρο;

Σε πολλές χώρες, ο φόρος εργασίας – ο φόρος εισοδήματος και οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης – παραμένει θεμελιώδους σημασίας για τα φορολογικά συστήματα. Ο κίνδυνος μείωσης των φορολογικών εσόδων λόγω αυτοματισμού δεν αποτελεί νέα ανησυχία.

Το 2019, ο βραβευμένος με Νόμπελ Έντμουντ Φελπς πρότεινε έναν φόρο στα ρομπότ για να στηρίξει τις κοινωνικές παροχές. Παρόμοια, ο Μπιλ Γκέιτς, ιδρυτής της Microsoft, έχει εκφράσει την άποψη για την επιβολή φόρου ίδιου με αυτόν που θα πλήρωναν οι εργαζόμενοι που αντικαθιστούν.

Αντίκτυπος στα δημόσια έσοδα

Ο κίνδυνος μείωσης των φορολογικών εσόδων επισημαίνεται και από τον Σαντζάι Πάτναϊκ, διευθυντή του Κέντρου Ρύθμισης και Αγορών στο Ινστιτούτο Brookings, ο οποίος δηλώνει:

«Η τάση προς τον αυτοματισμό και την τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των φορολογικών εσόδων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, το 85% των ομοσπονδιακών φορολογικών εσόδων προέρχεται από το εισόδημα που προσαρμόζει την εργασία».

Για το λόγο αυτό, προτείνει στις κυβερνήσεις να αυξήσουν τις φορολογίες στα κεφαλαιακά κέρδη χωρίς να απαιτείται ειδικός φόρος στην ΤΝ, λόγω των προκλήσεων που αυτό ενδεχομένως θα δημιουργήσει και του αβέβαιου αντίκτυπου που θα επιφέρει.

Μετρώντας τον αντίκτυπο

Οι εκτιμήσεις για τους επιπτώσεις της ΤΝ παραμένουν περίπλοκες. Σύμφωνα με την Goldman Sachs, αναμένεται ότι η ΤΝ θα ενισχύσει το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά 7% την επόμενη δεκαετία, ενώ το ΔΝΤ εκτιμά ότι αυτό μπορεί να φτάσει έως και οκτώ δέκατα της ποσοστιαίας μονάδας ετησίως έως το 2030.

Ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας εκτιμά ότι ένας στους τέσσερις εργαζόμενους παγκοσμίως, κυρίως σε χώρες υψηλού εισοδήματος, έχει κάποιο βαθμό έκθεσης στην ΤΝ. Ωστόσο, οι περισσότερες θέσεις εργασίας αναμένεται να μετασχηματιστούν παρά να εξαφανιστούν.

Στην El País, η καθηγήτρια Εργατικού Δικαίου και πρώην υπουργός Απασχόλησης, Λουθ Ροντρίγκεθ, αναφέρεται στη δυσκολία ποσοτικοποίησης του αντίκτυπου της ΤΝ, σημειώνοντας:

«Η προηγούμενη εποχή αυτοματισμού επηρέασε τη μέση αλυσίδα παραγωγής. Η νέα γενιά ΤΝ στοχεύει σε υψηλότερες, πιο ειδικευμένες θέσεις εργασίας που απαιτούν κριτική σκέψη. Ενώ δεν είμαι απόλυτα αισιόδοξη, πιστεύω ότι δημιουργούνται θέσεις εργασίας που χωρίς αυτές τις τεχνολογίες δεν θα υπήρχαν, όπως διαχειριστές περιεχομένου στα social media ή εξορύκτες Bitcoin».

Αντίθετα, ο Ντάνιελ Βάλντενστεμ, καθηγητής στο Ινστιτούτο Βιομηχανικής Οικονομίας της Στοκχόλμης, επισημαίνει ότι προς το παρόν δεν έχει παρατηρηθεί αύξηση της ανεργίας στις ΗΠΑ, την έδρα των πιο καινοτόμων τεχνολογιών.

Ωστόσο, η ακριβής οριοθέτηση της νέας κατάστασης παραμένει δύσκολη: «Τι μπορεί να χαρακτηριστεί αυτοματισμός; Ένα τσιπ, μια ανθρωποειδής μηχανή ή κάτι άλλο; Αυτή η προσέγγιση δε θα πρέπει να γίνουν κατανοητές απόλυτα»., υπογραμμίζει ο καθηγητής.

Φορολογική ανισορροπία

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), στην τελευταία του έκθεση, επισημαίνει την ανάγκη εγρήγορσης απέναντι σε πιθανές αναταραχές λόγω ΤΝ. Παράλληλα, προτείνει αύξηση των φόρων κεφαλαίου και αναθεώρηση των φορολογικών κινήτρων, συγκλίνοντας σε πιθανές λύσεις για την ενίσχυση των δημόσιων εσόδων χωρίς τον φορολογικό βραχνά που θα μπορούσε να εμφανιστεί.

Σημαντικές ανησυχίες εκφράζουν επίσης οι Ντάρον Ατζέμογλου και Σάιμον Τζόνσον του MIT, οι οποίοι προειδοποιούν για την αυξανόμενη ανισότητα και την ανάγκη σταθερότητας, αναφέροντας ότι οι εταιρείες δεν έχουν ευνοήσει τη γενική ευημερία.

Η Λουθ Ροντρίγκεθ τονίζει πως «η τεχνολογία και η ΤΝ αναδεικνύουν πολιτικά ζητήματα. Οφείλουμε να αποφύγουμε τον τεχνολογικό ντετερμινισμό και να οργανώσουμε τις προτεραιότητές μας».