Προχθές, ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν επισκέφτηκε τη Μασσαλία, κάνοντας μια αναστάτωση στο πρόγραμμά του πριν από τη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες. Σκοπός της επίσκεψής του ήταν να συζητήσει με αναγνώστες της τοπικής εφημερίδας «La Provence» για την ρύθμιση των κοινωνικών δικτύων. Όλοι παρέμειναν έκπληκτοι όταν ο Μακρόν αποκάλυψε ότι σε ένα βίντεο που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη, 10 Δεκεμβρίου, στο Facebook, ένας δημοσιογράφος με το μικρόφωνο του «Live 24» ανακοίνωνε την «πτώση του Μακρόν» μετά από «πραξικόπημα που υποκινήθηκε από έναν συνταγματάρχη στη Γαλλία». Αυτή η πληροφορία αποκτά ιδιαίτερη σημασία δεδομένης της ανόδου της παραπληροφόρησης στα social media.
Στο βάθος του σχετικού βίντεο, μπορούσε κανείς να διακρίνει ένα στρατιωτικό ελικόπτερο να πετάει πάνω από τον Πύργο του Άιφελ, ενώ το Champ de Mars φαινόταν άδειο από κόσμο, χωρίς κανέναν τουρίστα να διασχίζει το χώρο. Αντικατοπτρίζει την ανησυχία και τον κίνδυνο που φέρει η εξάπλωση ψευδών πληροφοριών.
Ο Μακρόν ανέφερε: «Την Κυριακή, ένας Αφρικανός συνάδελφός μου μού έστειλε το εξής μήνυμα: “Αγαπητέ πρόεδρε, τι συμβαίνει; Είμαι πολύ ανήσυχος”». Μόλις ο Γάλλος πρόεδρος διαβεβαίωσε ότι η συνταγματική τάξη στη Γαλλία δεν είχε διαταραχθεί, ο Αφρικανός ηγέτης του έστειλε το επίμαχο βίντεο, το οποίο αποδείχθηκε ότι είχε δημιουργηθεί εντελώς με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης (AI).
Το βίντεο όχι μόνο είχε προβληθεί περίπου 13 εκατομμύρια φορές με περισσότερες από 17.000 κοινοποιήσεις, αλλά και συγκέντρωσε πάνω από 200.000 «likes». Κάτω από την ανάρτηση υπήρχαν γύρω στις 9.000 σχόλια από χρήστες που εξέφραζαν τις σκέψεις τους.
Πλαστό και επίσημα αναγνωρισμένο
Μετά την ενημέρωση από τον Αφρικανό ομόλογό του, ο Μακρόν έδωσε οδηγίες στους συνεργάτες του να αναφέρουν το ψευδές βίντεο στην πλατφόρμα Pharos για να ζητήσουν την αφαίρεσή του από το Facebook. Η πλατφόρμα Pharos (Plateforme d’Harmonisation, d’Analyse, de Recoupement et d’Orientation des Signalements) ιδρύθηκε από το γαλλικό Υπουργείο Εσωτερικών το 2009 προκειμένου να διευκολυνθεί η αναφορά παράνομου και παραπλανητικού περιεχομένου από τους χρήστες του διαδικτύου.
Η αποστολή της Pharos περιλαμβάνει τη συνεργασία με τις πλατφόρμες των κοινωνικών δικτύων και την αίτηση της αφαίρεσης παράνομων και ψευδών βίντεο ή κειμένων. Σύμφωνα με πληροφορίες της Ρομάν Ακέτ στην εφημερίδα «Le Figaro», οι γαλλικές αρχές πληροφορήθηκαν με έκπληξη ότι η Meta, η εταιρεία μητρική του Facebook, αρνείται να αφαιρέσει το παραπλανητικό βίντεο, ισχυριζόμενη ότι δεν παραβιάζει τους κανόνες χρήσης του δικτύου.
Η Meta δήλωσε ότι έχει τοποθετήσει ετικέτες στο βίντεο για να ενημερώσει τους χρήστες σχετικά με τη δημιουργία του από τεχνητή νοημοσύνη. Ωστόσο, η εταιρεία δεν εξήγησε τους λόγους της άρνησής της να αφαιρέσει το εν λόγω βίντεο.
Η ανατροπή της πραγματικότητας
Παρά την πίεση, το βίντεο εξαφανίστηκε από το Facebook την Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου, αλλά όχι από το διαδίκτυο. Σε επικοινωνία με τη Meta, η εφημερίδα «Figaro» ενημερώθηκε ότι ούτε η εταιρεία ούτε το Facebook έχουν διαγράψει το βίντεο — αντίθετα, ο δημιουργός του ήταν αυτός που το ανέστειλε. Ωστόσο, αντίγραφά του κυκλοφορούν κυρίως στο Instagram.
Ποιος είναι λοιπόν ο μυστηριώδης δημιουργός του fake video, του οποίου οι επαφές μέσω WhatsApp προέρχονται από τη Μπουρκίνα Φάσο; Σύμφωνα με πληροφορίες, ο δημιουργός εκπαιδεύει χρήστες στο διαδίκτυο για να δημιουργήσουν παρόμοια πλαστά βίντεο, διαφημίζοντας μάλιστα τον αριθμό των 330.000 ακολούθων του που απέκτησε μέσω της δημιουργίας βίντεο AI.
Στη σελίδα του, ο δημιουργός δημοσιεύει «πειστικά» βίντεο που δείχνουν φανταστικές σκηνές, όπως επιθέσεις λιονταριών σε ποδηλάτες ή πτήσεις φαλαινών πάνω από την Ακτή Ελεφαντοστού, καθώς και ψευδείς ειδήσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία και άλλες χώρες.
Η εφημερίδα «Libération» κατάφερε να επικοινωνήσει με τον διαχειριστή της σελίδας, τον Ρασίντ Β., ο οποίος δήλωσε ότι διέγραψε το βίντεο του υποτιθέμενου πραξικοπήματος στη Γαλλία «για να αποφύγει νομικά προβλήματα».
Νομικά Πλαίσια και Ρυθμίσεις
Το 2020, το Facebook δεσμεύτηκε να αφαιρέσει τα διαβόητα «deepfakes», βίντεο που παραποιούν δηλώσεις ή γεγονότα. Ωστόσο, εξαιρούνται βίντεο με χιουμοριστικό ή σατιρικό περιεχόμενο, γεγονός που δημιουργεί μεγάλα περιθώρια ερμηνείας. Ο όμιλος Meta υπόκειται στους αμερικανικούς νόμους περί Ψηφιακών Υπηρεσιών (DSA) και στον ευρωπαϊκό Κανονισμό για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες, ο οποίος πέρυσι ενσωμάτωσε έναν Κώδικα Βέλτιστων Πρακτικών κατά της παραπληροφόρησης.
Η συνεχιζόμενη ύπαρξη του εν λόγω βίντεο εγείρει ερωτήματα σχετικά με την τήρηση του DSA, ο οποίος απαιτεί την ταχεία αφαίρεση παράνομου περιεχομένου.
Αλγόριθμοι και κλικ
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η Meta κατηγορείται για έλλειψη δράσης σχετικά με την αφαίρεση πλαστού περιεχομένου. Πολλές άλλες ψηφιακές πλατφόρμες έχουν δεχθεί επανειλημμένα κριτική από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με την αδυναμία τους να ελέγξουν το περιεχόμενο που διαχέουν.
Υπό το πλαίσιο του νόμου για την Ψηφιακή Ασφάλεια (DSA), έχουν ξεκινήσει ήδη πέντε επίσημες έρευνες εις βάρος της Meta, της TikTok, του AliExpress και της X. Οι έρευνες διαπιστώνουν την ικανότητα των πλατφορμών να καταπολεμούν παραπλανητικό περιεχόμενο.
Η Ρομάν Ακέτ σημειώνει ότι οι αλγόριθμοι των social media προτιμούν περιεχόμενο που προσελκύει κλικ, ακόμα κι αν αυτό δεν είναι αληθινό, δημιουργώντας μια οικονομία παραπληροφόρησης.
Η ελευθερία του λόγου και η ευθύνη
Για τον διευθύνοντα σύμβουλο της X, Ίλον Μασκ, η προσπάθεια για τον έλεγχο περιεχομένου εκλαμβάνεται ως «πιθανή λογοκρισία». Η απουσία ανθρώπινων ομάδων ελέγχου, που έχουν αντικατασταθεί από την AI, κατατείνει σε μια ακόμα μεγαλύτερη κρίση αξιοπιστίας. Σε ανάλογη θέση βρίσκεται και ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ο οποίος πρόσφατα σταμάτησε τη χρηματοδότησή του για τον έλεγχο παραπληροφόρησης μέσω των social media. Οι χρήστες χρηματοδοτούν τον έλεγχο περιεχομένου, με αποτέλεσμα η αυτορρύθμιση να φτάνει στο ανώτατο επίπεδο.
Συνοψίζοντας, η διαχείριση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο είναι μια πολύπλοκη πρόκληση που απαιτεί συνεργασία και υπευθυνότητα από όλους τους εμπλεκομένους φορείς.
