Ο πλανήτης Άρης, εδώ και χρόνια, έχει εδραιωθεί στη συλλογική συνείδηση ως ένας ψυχρός, άνυδρος και γεωλογικά «νεκρός» κόσμος. Ωστόσο, μια νέα σειρά μετρήσεων από το Mars Express του ESA φέρνει τα πάνω κάτω. Το MARSIS, το ραντάρ χαμηλής συχνότητας του ευρωπαϊκού διαστημικού σκάφους, κατέγραψε, κατά τις πρόσφατες υπερπτήσεις πάνω από την πολική παγοκάλυψη του νότιου ημισφαιρίου, ισχυρές ανακλάσεις σε βάθος περίπου 20 χλμ. Αυτή η περιοχή, μέχρι σήμερα, είχε αποκαλύψει ελάχιστα και οι νέες ενδείξεις θυμίζουν σήματα από υλικά με εξαιρετική ανακλαστικότητα, ενδεχομένως και από νερό που είναι παγιδευμένο κάτω από στρώματα πάγου.
Η ιδέα ύπαρξης υπόγειων υδάτων στον Άρη δεν είναι καινούργια. Έχει προκαλέσει εκτενή συζήτηση στην επιστημονική κοινότητα με κάθε προηγούμενη μυστηριώδη ανίχνευση. Ωστόσο, η υπόθεση αυτή αντιμετωπίζεται πάντοτε με επιφυλακτικότητα. Για να διατηρηθεί το νερό σε υγρή μορφή στο αφιλόξενο περιβάλλον του Άρη, απαιτούνται ακραίες συνθήκες: είτε υπερσυμπυκνωμένες αλατούχες διαλύσεις που θα ρίξουν το σημείο πήξης, είτε κάποια τοπική γεωθερμική θερμότητα. Δυστυχώς, αυτές οι συνθήκες θεωρούνται σπάνιες, ιδιαίτερα στο πολικό νότιο τμήμα του πλανήτη, όπου οι θερμοκρασίες είναι πολύ χαμηλές.
Οι επιστήμονες εξετάζουν, λοιπόν, εναλλακτικές εξηγήσεις. Μερικές από αυτές περιλαμβάνουν το ενδεχόμενο ύπαρξης στρωμάτων πάγου αναμεμειγμένων με διοξείδιο του άνθρακα ή σύνθετα μείγματα αλάτων και μεταλλευμάτων. Αυτοί οι συνδυασμοί μπορούν να ενισχύσουν την ανακλαστικότητα του ραντάρ χωρίς την ανάγκη υγρού νερού. Όπως σημειώνουν οι ερευνητές, η καταγραφή ισχυρών σημάτων από το MARSIS δεν επαρκεί για να ντύσει με βεβαιότητα αυτή τη σημαντική ανακάλυψη.
Για να διαλευκάνουν την κατάσταση, η NASA αποφάσισε να δώσει νέα ώθηση στο SHARAD, το ραντάρ του Mars Reconnaissance Orbiter, το οποίο μέχρι σήμερα δεν είχε την ικανότητα να διεισδύει επαρκώς μέχρι τη βάση της νοτιοπολικής παγοκάλυψης. Η λύση ήρθε μέσω μιας εντυπωσιακής περιστροφής 120 μοιρών γύρω από τον άξονα πτήσης, επιτρέποντας στο παρατηρητήριο να αλλάξει γωνία λήψης και να εστιάσει σε μεγαλύτερο βάθος στο υπέδαφος.
Η ομάδα του Gareth Morgan εξέτασε 91 διελεύσεις με αυτή την ειδική διαμόρφωση. Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο Geophysical Research Letters, έδειξαν ότι το SHARAD εντόπισε μια αχνή αντανάκλαση αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης περιστροφής. Ωστόσο, αυτή η αντανάκλαση διαφέρει σημαντικά από τις ισχυρές υπογραφές του MARSIS. Αντί να υποδηλώνει μια υδάτινη δεξαμενή, το σήμα του SHARAD παραπέμπει περισσότερο σε μια ομαλή, συμπαγή επιφάνεια κάτω από τον πάγο, γεγονός που είναι λιγότερο συμβατό με την ύπαρξη λίμνης και περισσότερο με σταθερό υπόστρωμα.
Η αναντιστοιχία μεταξύ των δύο οργάνων αποτελεί πλέον το κεντρικό μυστήριο. Δεδομένου ότι το MARSIS και το SHARAD λειτουργούν σε διαφορετικές συχνότητες και έχουν διαφορετική διείσδυση και ανάλυση, είναι πιθανό να «βλέπουν» διαφορετικές πτυχές του ίδιου υπόγειου περιβάλλοντος. Ίσως το ένα να εντοπίζει λεπτές δομές πάγου και το άλλο μια παχύτερη γεωλογική στρώση από κάτω. Εναλλακτικά, το φαινόμενο μπορεί να οφείλεται σε έναν συνδυασμό υλικών που αλληλεπιδρούν διαφορετικά με κάθε τύπο ραντάρ.
Η πιθανότητα ύπαρξης υγρού νερού — ακόμη και σε υπόγειες δεξαμενές — συνδέεται άμεσα με την ιστορία του πλανήτη και την πιθανότητα ύπαρξης μικροβιακής ζωής στο παρελθόν, καθώς και με το μέλλον των ανθρώπινων αποστολών. Αν υπάρξει αποδεικτικό υλικό, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως κρίσιμη πηγή για τη διαβίωση μελλοντικών αποστολών, ενώ παράλληλα θα προσφέρει ένα εντυπωσιακό παράθυρο σε ένα παρελθόν πολύ πιο υγρό.
